برآورد مؤلفه‌های اکو هیدرولوژی تاج و تنۀ درختان سوزنی‌برگ و پهن‌برگ در جنگل‌های زاگرس (مطالعۀ موردی: پارک جنگلی چغاسبز، ایلام)

Abstract

مقدمه: برآورد مشخصه­های اکوهیدرولوژی تاج‌پوشش و تنۀ درختان، یکی از موضوعات پژوهشی در زمینۀ اکوهیدرولوژی است که در انتخاب گونۀ مناسب برای پروژه­های جنگلکاری، فاصلۀ کاشت درختان و تیمارهای جنگل­شناسی کمک می‌کند. هدف این پژوهش، برآورد مشخصه­های اکوهیدرولوژی تاج ­بارش و ساقاب درختان شاخه­زاد توده­های طبیعی بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) و جنگلکاری‌شدۀ کاج تهران (Pinus eldarica Medw.) و سرو نقره­ای (Cupressus arizonica Greene.) در جنگل­های زاگرس (پارک جنگلی چغاسبز، شهرستان ایلام) است. مواد و روش­ها: مشخصه­های اکوهیدرولوژی تاج‌پوشش شامل نقطۀ اشباع آب تاج‌پوشش (Pʹg)، ظرفیت نگهداری آب تاج‌پوشش (S)، ضریب تاج‌بارش مستقیم (p) و نسبت تبخیر به شدت باران در زمان بارندگی ( ) نیز مشخصات اکوهیدرولوژی تنه شامل ظرفیت نگهداری آب تنۀ (St)، ضریب ساقاب (pt)، نقطۀ اشباع آب تنه (Pʹʹg) و همچنین ضریب قیف‌شکل تاج (F) گونه­های تحت بررسی براساس روش­های استاندارد تعیین شد. یافته­ها: نتایج به‌دست‌آمده به‌ترتیب در توده­های بلوط ­ایرانی، کاج تهران و سرو نقره­ای برای مقادیر نقطۀ برآوردی اشباع آب تاج‌پوشش 28/1، 02/2 و 83/1 میلی‌متر؛ ظرفیت نگهداری آب تاج‌پوشش 2/1، 8/1 و 5/1 میلی‌متر؛ نسبت تبخیر به شدت باران در زمان بارندگی 13/0، 46/0 و 36/0؛ ضریب تاج‌بارش مستقیم 14/0، 28/0 و 22/0؛ ظرفیت نگهداری آب تنه 069/0، 112/0 و 14/0 میلی‌متر؛ ضریب ساقاب 022/0، 069/0 و 061/0؛ نقطۀ اشباع آب تنه 14/3، 62/1 و 3/2 میلی‌متر؛ و ضریب قیف‌شکل برابر 21/7، 22/10 و 45/9 بودند. نتایج بیانگر رابطۀ خطی مثبت بین مقدار ساقاب و مقدار باران بود. نتیجه­گیری: به‌طور کلی با افزایش مقدار باران، مقدار ضریب قیف‌شکل تاج‌پوشش افزایش نشان داد. در بین سه توده، بلوط ایرانی کمترین و کاج تهران بیشترین میانگین ضریب قیف‌شکل تاج را داشت. با شناخت مؤلفه­های اکوهیدرولوژی تاج‌پوشش و تنۀ گونه­های مختلف درختی مختلف می­توان درک بهتری از چرخۀ آب در منطقه داشت. همچنین این شناخت موجب می­شود که با اطمینان بیشتری دربارۀ فاصله کاشت و تراکم درختان و اعمال تیمارهای جنگل‌شناسی در راستای بهبود آب ورودی به خاک از طریق باران در این اکوسیستم جنگلی اظهار نظر کرد.

Keywords

• اکوهیدرولوژی جنگل
• تاج‌پوشش
• تنه
• ساقاب
• نگهداری آب