تحقیقات تاریخ اجتماعی (Nov 2022)
بستر اجتماعی حضور پریان در اساطیر ایرانی و انیرانی (مطالعۀ موردی: بررسی تطبیقی داستان ملوزین با اسطورههای ایرانی)(علمی-پزوهشی)
Abstract
ملوزین در اسطورههای غربی نام پریی است نیمهانسانــ نیمهحیوان که برای همسر انسانی خود ثروت و باروری به ارمغان میآورد. اما این مزایا از دست میرود. چگونه؟ اینجاست که اندیشۀ بشری به کار میافتد و داستانی خلق میکند که در بیشتر فرهنگها، از جمله در فرهنگ و اسطورههای ایران نمونههایی از آن را در قالب داستانهای پریان میتوان سراغ گرفت. ملوزین شرط میکند هرگز همسرش او را بههنگام شستشو نبیند. پیمان شکسته میشود و ملوزین برای همیشه همسر و خانوادهاش را ترک میکند. برای آنکه داستانی ملوزینی باشد، باید سه عنصر داشته باشد: ملاقات انسان و موجودی پریوار، گذاشتن شرطی یا پیمانی میان آن دو، شکسته شدن پیمان که معمولاً به رفتن پری میانجامد. در این مقاله، کوشیدیم چند داستان ایرانی را با مضمون ملوزینی مقایسه کنیم و طرح ملوزینی و برخی بنمایههای داستان را در افسانههای ایرانی ردیابی کنیم. روش پژوهش در این بررسی اسطورهشناسی تطبیقی است. از جمله داستانهای ایرانی که آشکارا عناصر ملوزینی دارند، «فایز و پری» و «حسن بصری»اند. در مورد «داستان سیاوش» شاید به این راحتی نتوان از مضمون ملوزینی سخن گفت، هر چند وجود عناصر متعددی از داستان ملوزین میتواند دلیلی بر وجود آن و به هم ریختگی عناصر آن باشد و حتی بتواند ما را به یافتن چند بنمایۀ از دسترفته در این اسطوره نزدیک کند.
Keywords
