MOBILNOŚĆ ZAWODOWA NAUCZYCIELI W PIERWSZYCH LATACH DRUGIEJ RZECZYPOSPOLITEJ (PROFESSIONAL MOBILITY OF TEACHERS IN THE FIRST YEARS OF THE SECOND REPUBLIC OF POLAND)

Abstract

Po odzyskaniu niepodległości przez państwo polskie w 1918 roku ważną kwestią stała się budowa jednolitego systemu oświatowego. Duże różnice w strukturze i gęstości sieci szkolnej powodowały konieczność wyrównania tych dysproporcji. Jednym z najważniejszych problemów były braki kadrowe, szczególnie widoczne na terenie byłego zaboru rosyjskiego i pruskiego oraz na Górnym Śląsku. Dlatego liczna grupa nauczycieli zmieniała swoje miejsce zamieszkania i pracy. Zachęcały ich możliwości poprawienia sytuacji materialnej, pracy w lepszych warunkach organizacyjnych lub awansu zawodowego. Odpowiadali również na wezwania o charakterze patriotycznym, przenosząc się do miejscowości, w których trzeba było wzmocnić polski stan posiadania. W największym stopniu czynili tak pedagodzy z byłej Galicji, gdzie pod względem kadrowym sytuacja była najlepsza. Prawie wszyscy z nich posiadali pełne uprawnienia pedagogiczne i byli dobrze przygotowani do zawodu, jednak często musieli się aklimatyzować w odmiennych warunkach kulturowych, pracować wśród ludności niekiedy mówiącej gwarą, a także czasem okazującej niechęć przybyszom. Duża mobilność zawodowa nauczycieli odegrała ogromną rolę w ujednolicaniu systemu oświatowego i budowaniu polskiego szkolnictwa. Dopiero po kilku latach istnienia państwa dzięki różnego rodzaju kursom dokształcającym oraz rozwojowi szkół pedagogicznych (seminaria nauczycielskie) istniejące niedobory zostały wypełnione. After Poland regained its independence in 1918, establishing a uniform educational system became an important issue. Significant differences in the structure and density of the school network caused a necessity of evening out those disproportions and disparities. One of the most significant problems was the shortage of teaching staff, evident particularly in the area of the former Russian and Prussian partition, as well as in Upper Silesia. Therefore, numerous teachers changed their place of living and workplace, encouraged by the opportunity to improve their financial situation, work in better organizational conditions or get promoted. They also responded to patriotic calls, moving to places where Polish presence had to be strengthened – especially the teachers from former Galicia (Austrian partition), where the situation regarding teaching staff was the best. Almost all of them had full teaching qualifications and were well-prepared for the profession, but often they had to acclimatize to different cultural environment and work among people who sometimes spoke dialects and were unfriendly to the newcomers. High professional mobility of the teachers mattered greatly in establishment and unification of Polish educational system. Only after several years of Polish independence, thanks to various-service training courses and the development of teacher training colleges (then called “teacher seminaries” in Poland) the existent understaffing was alleviated.

Keywords

• nauczyciele
• druga rzeczpospolita
• oświata
• mobilność