Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Nov 2024)
Tefsir İlminin Mahiyeti Hakkında Ebū Ḥayyān’ın Tartıştığı Muasırı İbn Teymiyye midir?
Abstract
Tefsirde sadece erken dönem âlimlerinden gelen rivayetlere bağlı kalınıp kalınmayacağı ve müfessirin kendi çıkarımlarını ileri sürüp süremeyeceği konusu tefsir tarihinin başlangıcından beri tartışılmaktadır. Ebū Ḥayyān (654-745/1256-1344) da el-Baḥru’l-Muḥīṭ’in mukaddimesinde ismini vermediği bir çağdaşıyla bu konuyu tartıştığını beyan etmiştir. Günümüzde bazı araştırmacılar ṭabaḳāt kitaplarındaki verilerden hareketle Ebū Ḥayyān’ın el-Baḥru’l-Muḥīṭ’in mukaddimesinde eleştirdiği muasırın İbn Teymiyye (661-728/1263-1328) olduğunu iddia etmektedir. Aynı dönemde yaşayan ve bir süre aynı şehirde bulunan Ebū Ḥayyān ile İbn Teymiyye’nin ilginç bir hikayesi vardır. Aralarındaki ilişki hakkında özel araştırmalar dahi yapılmıştır. Bu makalenin amacı söz konusu iddiayı değerlendirmektir. Makalede öncelikle iki âlimin birbirleriyle olan ilişkisi analiz edilmiştir. Akabinde Ebū Ḥayyān’ın tartıştığı muasırının İbn Teymiyye olduğu yönündeki iddialar gözden geçirilmiştir. Daha sonra söz konusu iddialar İbn Teymiyye’nin tefsir anlayışı bağlamında kritik edilmiştir. Ṭabaḳāt kaynaklarındaki bilgiler ve İbn Teymiyye’nin tefsir yöntemi göz önünde bulundurulduğu takdirde el-Baḥru’l-Muḥīṭ’in mukaddimesindeki muasırın İbn Teymiyye olması kuvvetle muhtemeldir. Fakat el-Baḥru’l-Muḥīṭ’in mukaddimesinde eleştirilen tefsir kuramı büyük ölçüde İbn Teymiyye’nin bakış açısıyla örtüşse de bazı açılardan farklılıklar barındırmaktadır. Bu sebeple bahsi geçen muasır kişinin, tefsirde salt nakle bağlılığı savunan başka biri olması da ihtimal dâhilindedir.
Keywords
