جریان‌های احیایی منظر در باغ ایرانی، جستاری در باغ شازده

Abstract

باغ ایرانی یکی از شاخص‌ترین کهن‌الگوهای معماری ایرانی است که حاصل بینش جریان‌محور انسان نسبت به محیط بوده است. باغ ایرانی نمونه‌ای فاخر از طراحی و توسعۀ احیایی است. اصطلاح «احیایی» فرایندی را تشریح می‌کند که در آن یک سیستم بازسازی، تجدید و یا احیا، منابع ذاتی خود را در برداشته و توسعه‌ای پایدار خلق می‌کند که به هم‌پیوندی نیازهای جامعه و طبیعت می‌انجامد، زیرا راهکارهای موجود در پایداری، تنها به بررسی وضعیت اکوسیستم‌ها در «زمان حال» می‌پرداخت. این موضوع باعث شد تا «تفکر پایداری» از توجه به «بهبود گذشته» جا بماند. تئوری احیایی از دیدگاه‌های فلسفی مبتنی بر مفاهیم «بوم‌شناسانه» وام گرفته و با ریشه دواندن در سیستم‌های اجتماعی و محیطی، مجموعه‌ای گسترده از مفاهیم و رویکردها را هدایت می‌کند. باغ ایرانی «شبکۀ منحصربه‌فرد»، «چندلایه»، «متشکل از سیستم‌های زنده درون یک منطقۀ جغرافیایی» است که محصول تعامل پیچیدۀ «زمان»، «اکولوژی» و «فرهنگ»است. این پژوهش بر این فرض استوار است که باغ شازده مفهوم طراحی و توسعۀ احیایی را در بر دارد. در این راستا هدف مقاله ارزیابی میزان انطباق باغ شازده با چارچوب‌های تعریف‌شدۀ توسعۀ احیایی است. بر این اساس چارچوب تحلیلی لنز به عنوان ابزاری تحلیلی-سنجشی با بهره‌گیری از کاربرگ‌های ارزیابی جهت سنجش و ارزیابی جریان‌های شکل‌دهندۀ توسعۀ احیایی، در شبکه‌ای چندلایه به نام باغ ایرانی به کار گرفته شده است. ارزیابی باغ شازده با چارچوب اجرایی لنز منجر به درک عمیق‌تری از شرایط زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی می‌شود. این واقعیت که اغلب مؤلفه‌های بنیادی موجود در جریان‌های احیایی باغ ایرانی سازنده هستند، به تأیید فرضیۀ ابتدایی در این پژوهش منجر شد. یافته‌های این پژوهش زمینۀ مناسبی برای تلاش‌های احتمالی آینده، جهت تمرکز بر جنبه‌های پایدار باغ ایرانی به عنوان یک الگوی احیایی قابل تکرار در فضاهای شهری است.

Keywords

• باغ ایرانی
• باغ شازده کرمان
• توسعۀ احیایی
• چارچوب اجرایی لنز
• توسعۀ پایدار
• جریان‌های احیایی