Slavia Meridionalis (Dec 2020)
"Walka duchowa" ("Combattimento spiritual") Wawrzyńca Scupoliego a "Невидимая брань" ("῾Ο ᾽Αόρατος Πόλεμος") Nikodema ze Świętej Góry Athos i Teofana Rekluza. Strategie adaptacji tekstu w Kościele wschodnim
Abstract
Spiritual Combat (Combattimento spiritual) by Lorenzo Scupoli, and Невидимая брань (῾Ο ᾽Αόρατος Πόλεμος) by Nikodemus the Hagiorite and Theophan the Recluse: Adaptation Strategies of Spiritual Combat in the Eastern Church The purpose of the paper is to offer a general discussion of the strategy of adapting Lorenzo Scupoli’s Combattimento spiritual, which was created in the Christian West, to the doctrine, spirituality and sensitivity of the Christian East, and in particular to 19th-century Russian Orthodoxy. Two translations of the work into Russian were used as a basis for observation: one of them was taken from the Italian original without the intention of adaptation; the other (by Theophan the Recluse) was done with the intention of adaptation and its basis was the Greek text already adapted by Nicodemus the Hagiorite. Analysis shows a certain “symphony” of the strategy of adapting the content and language in both the texts: the text that was created as a translation from the Italian original without the intention of adaptation, and the text that was the result of a two-stage adaptation in Greek and then in Russian. In terms of content, the mystical and ascetic assumptions that were developed in the West in the devotio moderna trend were rejected in favor of turning towards the Holy Fathers’ tradition. In the language there was a turn to Orthodox Orthodoxy by the use of means that refer to the doctrine of hesychasm, which was recognized in the 14th century and might even be said to have become a foundation of Eastern spirituality. The result of the content and language harmonization in the adaptation of Theophan the Recluse is the complete abolition of all possible references to Western Christianity. Walka duchowa (Combattimento spiritual) Wawrzyńca Scupoliego a Невидимая брань (῾Ο ᾽Αόρατος Πόλεμος) Nikodema ze Świętej Góry Athos i Teofana Rekluza. Strategie adaptacji tekstu w Kościele wschodnim Celem artykułu jest wykazanie w ogólnym zarysie strategii adaptacji tekstu dzieła Lorenzo Scupoliego Combattimento spiritual, powstałego na chrześcijańskim Zachodzie, do doktryny, duchowości i wrażliwości chrześcijańskiego Wschodu, a w szczególności do rosyjskiego prawosławia XIX wieku. Jako podstawę do obserwacji wykorzystano teksty dwóch przekładów dzieła na język rosyjski: jednego z nich dokonano z oryginału włoskiego bez zamiaru adaptacji, drugiego zaś – autorstwa Teofana Pustelnika – dokonano z zamiarem adaptacji i to z tekstu greckiego już adaptowanego przez Nikodema Hagiorytę. Porównanie tych tekstów ukazuje pewną „symfonię” strategii adaptacji treści i języka tekstu powstałego jako tłumaczenie z oryginału włoskiego bez zamiaru adaptacji i tekstu będącego wynikiem dwustopniowej adaptacji, kolejno w przekładzie greckim i rosyjskim. W zakresie treści odrzucono mistyczno-ascetyczne założenia wypracowane na Zachodzie w nurcie devotio moderna na rzecz zwrotu w stronę tradycji Ojców. W języku zaś poprzez użycie środków nawiązujących do hezychazmu, którego nauki zostały uznane w XIV wieku i które stały się wręcz fundamentem wschodniej duchowości, również dokonano zwrotu ku prawosławnej ortodoksji. Wynikiem współgrania adaptacji treści i języka w redakcji Teofana Pustelnika jest całkowite zniesienie wszelkich możliwych odniesień do chrześcijaństwa zachodniego.
Keywords
