طراحی الگوی مدیریت پایدار آب کشاورزی با استفاده از مدل DPSIR (مطالعه‌ی موردی استان همدان)

Abstract

هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی مدیریت پایدار آب کشاورزی با استفاده از مدل DPSIR است که با رویکرد آمیخته (کیفی-کمی) انجام شد. جامعه آماری این مطالعه را کارشناسان و متخصصان حوزه آب در سطح استان همدان به تعداد 130 نفر تشکیل می­دادند که در مرحله کیفی تعداد 35 نمونه به شیوه هدفمند و در مرحله کمی تعداد 97 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به شیوه تصادفی انتخاب شدند. برای بررسی و تحلیل روابط بین متغیرهای پیش­بین (محرک-فشار-وضعیت-اثر-پاسخ) و ملاک (مدیریت پایدار آب کشاورزی) از مدل­یابی معادلات ساختاری بر اساس الگوریتم PLS بهره گرفته شد. بررسی سطح پایداری مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی استان همدان نشان داد که اکثریت پاسخگویان، مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی استان را ناپایدار توصیف کرده­اند. نتایج نشان داد که 36 درصد از واریانس مدیریت پایدار آب کشاورزی توسط عوامل مورد بررسی (محرک-فشار-وضعیت-اثر-پاسخ) تبیین می­شود که از بین این عوامل، مولفه­ی «پاسخ» با ضریب تاثیر 299/0 بیشترین نقش و اهمیت را داشت. بنابراین، بکارگیری اقدامات و پاسخ­های زیر جهت نیل به پایداری در مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی توصیه می­شوند: اصلاح الگوی کشت، تعادل­بخشی و احیای سفره­های آب زیرزمینی، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، کاهش دوره حضور گیاه در مزرعه، توسعه کشت­های گلخانه­ای، خاک­ورزی حفاظتی، آموزش­های کاربردی و مستمر.

Keywords

• استان همدان
• روش آمیخته
• رویکرد dpsir
• مدیریت پایدار آب کشاورزی