بوم شناسی کشاورزی (Oct 2020)
عملکرد پتانسیل گندم آبی (Triticum aestivum L.) و تأثیر صفات گیاهی بر آن در شرایط اقلیم کنونی و آینده در سراسر ایران
Abstract
اصلاح ارقام جدید در جهت افزایش عملکرد در واحد سطح همواره یکی از راهکارهای افزایش تولید محصولات کشاورزی بوده است. شناسایی صفات گیاهی تأثیرگذار بر عملکرد میتواند روند اصلاح ارقام جدید را تسریع بخشد. هدف از این مطالعه، شناسایی صفات گیاهی کلیدی در جهت افزایش عملکرد گندم آبی (Triticum aestivum L.) در مناطق تولید گندم در سراسر ایران بود. این مطالعه به‌کمک شبیهسازی تأثیر صفات مختلف گیاهی بر عملکرد پتانسیل گندم آبی، توسط مدل SSM-Wheat برای شرایط اقلیم کنونی و آینده انجام شد. برای این منظور از پروتکل پروژه اطلس خلأ عملکرد، موسوم به پروتکل گیگا، در جهت شناسایی پهنههای اقلیمی و همچنین شناسایی ایستگاههای هواشناسی مهم واقع در مناطق تولید گندم آبی در کشور استفاده شد. برای پیشبینی شرایط اقلیم آینده از روش دلتا و سناریوی انتشار RCP4.5 برای سال 2055 استفاده شد. در این مطالعه اثر کاهش و افزایش طول دوره شروع پنجهدهی تا شروع ساقه رفتن، طول دوره پر شدن دانه، کارایی استفاده از تشعشع و توسعه سطح برگ بر عملکرد پتانسیل گندم آبی بررسی شد. میزان تأثیر افزایش طول دوره پر شدن دانه به‌عنوان صفت کلیدی بر عملکرد پتانسیل برای اقلیم کنونی 3/15 درصد و برای اقلیم آینده 8/16 درصد بود. افزایش کارایی استفاده از تشعشع در سطح کشور باعث افزایش 7/14 درصدی عملکرد برای اقلیم کنونی و 7/13 درصد برای اقلیم آینده شد. اثر افزایش کارایی استفاده از تشعشع بر عملکرد پتانسیل، در مناطق گرم (GDD>6000) بیشتر از مناطق خنک بود. افزایش طول دوره شروع پنجهزنی تا شروع ساقه رفتن، صفتی بود که فقط در مناطق گرم منجر به افزایش عملکرد شد و اثر آن در مناطق خنک یا ناچیز بود و یا کاهش عملکرد پتانسیل را در پی داشت. نتایج این مطالعه میتواند در انتخاب صفات کلیدی برای افزایش عملکرد و تسریع تولید ارقام پرمحصول در مناطق مختلف گندم آبی به کار گرفته شوند.
