شاخصه‌های فردیت مؤلف در گفتمان علوی مطالعه موردی خطبه 238 با محوریت دعوت به وحدت و نهی از تفرقه

Abstract

شناخت و درک عمیق از متن و پی بردن به لایه­های زیرین معنایی، نیازمند به‌ کارگیری ابزارهای روشمند علمی است. یکی از این ابزارها که در نظریۀ هرمنوتیک شلایر ماخر (1768-1834) مطرح می­شود تأویل روان­شناختی است که در جستار پیش رو در قالب یک نوع پارادایم معرفتی به نام پارادایم روان شناخت­گرا مورد استفاده قرار گرفته است. پارادایم روان شناخت­گرا بر اتخاذ مفاهیم رهیافتیِ ویژه­ای ازجمله فردیت مؤلف، انسانیت مؤلف، و فضای گفتمانی حاکم بر عصر مؤلف استوار می­گردد. مقالۀ حاضر با هدف تبیین شاخصه‌های فردیت امام علی (ع) در ارتباط با مفهوم راهبردی وحدت اسلامی در پی پاسخگویی به این سؤال است که بر اساس پارادایم روان شناخت­گرایِ شلایر ماخر، مفهوم رهیافتیِ فردیت مؤلف در خطبۀ 238 نهج‌البلاغه چگونه نمود یافته است. مسئله وحدت همچنان یکی از چالش­های جهان اسلام است که بازگشت به گفتمان ناب اسلامی و بازخوانی مبانی اصیل آن را به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر مبدل می‌سازد. خطبۀ 238 با محوریت دعوت به وحدت و پرهیز از تفرقه یکی از منابع ارزشمند در این حوزه است. نتایج به ‌دست ‌آمده نشان می‌دهد که نظم ذهنی و ساختار منطقی حاکم بر گفتمان امام علی (ع) در ارتباط با مسئله وحدت، ریشه­یابی دقیق عوامل تفرقه­ساز و سپس ارائه راه‌ حل‌های رفع مشکل، جایگاه ویژه تعقّل و خردورزی در گفتمان علوی و خود پندارۀ مثبت در تعامل با مخاطب از برجسته ترین شاخصه­های فردیّت آن حضرت در خطبۀ مذکور به شمار می­آید.

Keywords

• هرمنوتیک
• پارادایم روان شناخت گرا
• فردیت مؤلف
• وحدت اسلامی
• نهج البلاغه