Journal of Agricultural Science and Sustainable Production (Mar 2020)
کاربرد خاک‌پوش زنده شنبلیله و رقم برای کنترل علف‌های هرز در آفتابگردان (Helianthus annuus L.)
Abstract
کاربرد خاک‌پوش‌های زنده به عنوان روشی غیرشیمیایی در کنترل علف‌های‌هرز به بهبود مدیریت سیستم‌های کشاورزی پایدار کمک می‌کند. در این راستا، در سال 1396 در دانشگاه رازی، اثر کاشت شنبلیله در تاریخ‌های مختلف بر کنترل علف‌های‌هرز و عملکرد آفتابگردان بررسی شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول کاشت شنبلیله در چهار سطح عدم کشت خاک‌پوش، کاشت شنبلیله 15 روز قبل، همزمان و 15 روز بعد از آفتابگردان و فاکتور دوم سه رقم آفتابگردان (پروگرس، فرخ و لاکومکا) بود. نتایج نشان داد که کاشت خاک‌پوش بیوماس و تراکم علف‌های‌هرز را در ابتدا و پایان فصل رشد کاهش داد. رقم پروگروس در کنترل علف‌های‌هرز بر سایر ارقام برتری داشت. شاخص رقابت برای ارقام پروگرس، فرخ و لاکومکا به‌ترتیب 67/1، 5/0 و 89/0 بود. حضور علف‌های‌هرز در تیمار عدم کنترل (بدون وجین)، عملکرد آفتابگردان را 8/75 درصد کاهش داد. در شرایط عدم کنترل، وجود خاک‌پوش به بهبود عملکرد منجر نشد، اما با کنترل علف‌های‌هرز، کاشت شنبلیله همزمان و بعد از آفتابگردان عملکرد را به ترتیب 39 و 25 درصد بهبود داد. کاشت شنبلیله قبل از آفتابگردان در شرایط کنترل و عدم کنترل منجر به کاهش معنی‌دار عملکرد شد. در شرایط کنترل، عملکرد رقم لاکومکا (3426 کیلوگرم در هکتار) بیشتر از پروگروس و فرخ بود. اما در شرایط عدم کنترل، اختلاف عملکرد ارقام معنی‌دار نبود. به نظر می‌رسد در شرایط عدم کنترل علف هرز، رقابت علف‌های‌هرز با آفتابگردان مانع بروز اثر مثبت خاک‌پوش بر عملکرد و برتری ارقام در تولید عملکرد شده است. با وجود این در صورت مبارزه با علف‌های هرز و کاشت خاک‌پوش همزمان با گیاه اصلی می‌توان بهبود عملکرد آفتابگردان و بروز پتانسیل عملکرد ارقام را انتظار داشت. از طرفی با توجه به تأثیر خاک‌پوش بر کاهش زیست توده و تراکم علف‌های هرز به نظر می‌رسد که تداوم کاشت خاک‌پوش در دراز مدت نقش مهمی در کنترل و کاهش جمعیت علف‌های هرز مزارع ارگانیک خواهد داشت. بنابراین در صورت ادامه کاشت خاک‌پوش، بهبود عملکرد نیز قابل انتظار خواهد بود.
