تجلی مفهوم رمز در هنر اسلامی بر اساس تئوری نشانه‌شناسی فرهنگی امبرتو اکو (مطالعه موردی : طلسم های ایرانی- اسلامی)

Abstract

نمادها و نشانه­ها از اولین مفاهیمی هستند که بشر به علل مذهبی، سیاسی و اجتماعی از آن­ها استفاده کرده است. این کاربرد به‌رغم تحول در حیات بشر به‌نوعی تداوم یافته و خود را در هنرها و صنایع مختلف منعکس ساخته است. در فرهنگ اسلامی نیز، نمادها و نشانه­ها دارای اهمیت خاصی در انتقال مفاهیم بوده­اند. هنر اسلامی گنجینه وسیعی از معانی عمیق عرفانی و حکمت الهی است که ریشه در بنیان­های معنوی و الهی دارد. نقوش در آثار هنر اسلامی، دروازه ورود به معارف باطنی روح و هستی راستین است که نگرش توحید را به­عنوان رکن اصلی اسلام تقویت می‌کند. اهمیت کاربرد نقوش در زیبایی­شناسی آثار اسلامی در معانی نهفته و عمیقی است که بیانگر روح حاکم بر آثار هنری است. مطالعه گنجینه عظیم هنر اسلامی در بستر رویکردهای فلسفی و تعمق در جنبه درونی این هنر و زبان رمزگونه آن که حاوی بنیان­هایی متافیزیکی و عرفانی بوده، از اهمیت انکارناپذیری برخوردار است. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه­ای و رویکردی توصیفی و تحلیلی سعی شده به مطالعه و بررسی معنای نمادین و لسان تمثیلی این هنر پرداخته شود. از آنجایی که گسترۀ هنر اسلامی و تولیدات آن بسیار وسیع است، در پژوهش پیش‌رو تولیدات علوم غریبه و به­طور اخص طلسم­های ایرانی- اسلامی‌ که از حیث ارزش بصری و بُعد معنایی بسیار غنی هستند، مطالعه شده‌اند. برای آنکه چارچوب نظری مشخصی برای تحلیل موضوع پیش‌رو داشته باشیم، این پژوهش بر اساس تئوری نشانه­شناسی فرهنگی امبرتو اکو نشانه‌شناس سرشناس ایتالیایی، تحلیل و بررسی شده است. یافته­های پژوهش حاکی از انطباق نشانه­شناسی امبرتو اکو درباره ریشه­های فرهنگی بر نظام معنایی و نمادین در طلسم­های اسلامی است.اهداف پژوهشارائه مطالعه‌ای تحلیلی از مفهوم رمز در بستر کاربری‌های گوناگون تولیدات علوم غریبه.معرفی ریشه­های فرهنگی مؤثر در فرآیند شکل‌گیری معنا و رمز بر اساس آراء نشانه­شناسی امبرتو اکو.سؤالات پژوهشچه عوامل فرهنگی در شکل­گیری نشانه­ها و رمز‌ها در هنر اسلامی نقش داشته­اند؟ 2.چگونه می­توان با رویکرد نشانه­شناسی فرهنگی اکو، نمود رمز را در آثار هنر ایرانی- اسلامی مطالعه و تحلیل کرد؟

Keywords

• هنر اسلامی
• مفهوم رمز
• طلسم‌های اسلامی
• امبرتواکو