ارزیابی معیارها و شاخص‌های پایش طرح مدیریت منابع‌ جنگلی زاگرس از منظر جوامع محلی (مطالعۀ موردی: منطقۀ بازفت)

Abstract

این پژوهش با هدف سنجش دیدگاه و تلقی جوامع جنگل‌نشین دربارۀ اجرای طرح مدیریت منابع جنگلی زاگرس، طراحی و اجرا شد. 82 خانوار از جوامع محلی ساکن در منطقۀ بازفت استان چهارمحال و بختیاری که به‌طور مستقیم با طرح مدیریت منابع جنگلی در ارتباط بودند انتخاب شدند و ارزیابی معیارها و شاخص‌های پایش طرح از راه پیمایش میدانی و مصاحبه با سرپرستان خانوارها صورت گرفت. نظر جوامع محلی دربارۀ 24 شاخص و 3 معیار اجتماعی- مشارکتی، اقتصادی- معیشتی و مدیریت جنگل، بررسی و اولویت‌بندی شد. نتایج نشان داد که از بین شاخص‌های ارزیابی‌شده، رضایت‌ مردم از اجرای طرح، پاسخگویی طرح به نیازهای جوامع محلی و ارتقای درآمد خانوار پس از اجرای طرح در کمترین اولویت مطلوبیت قرار دارند. معیارهای مدیریت جنگل، اقتصادی- معیشتی و اجتماعی- مشارکتی به‌ترتیب اولویت مطلوبیت اول تا سوم را به خود اختصاص دادند. این موضوع مؤید این است که تأثیر اجرای طرح مدیریت منابع جنگلی بر شاخص‌های اجتماعی و به‌خصوص اقتصادی بسیار کمتر از شاخص‌های مدیریت جنگل بوده است. در واقع از منظر جوامع محلی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی طرح هم‌سنگ اثرهای جنگل‌شناختی آن نبوده است که همین امر به‌طور مسلم سودمندی تأثیر طرح بر شاخص‌های مدیریت جنگل را از بین برده است. نتیجه پژوهش روشن می‌سازد که در تهیۀ طرح‌های جنگلداری و مدیریت جنگل، باید به چگونگی تعریف و اثرگذاری شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی توجه ویژه‌ای داشت. چراکه این شاخص‌ها همۀ ابعاد مدیریتی در جنگل را تحت تأثیر خود قرار خواهند داد و عملاً اقدامات حفاظتی، احیایی و شیوه‌های بهینه بهره‌برداری را به حاشیه می‌برند و نتیجۀ سال‌ها هزینه و سرمایه‌گذاری از بین خواهد رفت.

Keywords

• اثرهای اجتماعی
• اولویت‌بندی شاخص
• خانوار جنگلی
• طرح جنگلداری