Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi (Dec 2019)
Dersaadet Birinci Osmanlı Numune-i Terakki-i Ziraat Anonim Şirketi ve Faaliyetleri
Abstract
Osmanlı Devleti’nin son döneminde faaliyet gösteren anonim şirketlerden biri 1912 yılında İstanbul’da kurulan “Dersaadet Birinci Osmanlı Numune-i Terakki-i Ziraat Anonim Şirketi”dir. Şirketin temel amacı dönemin fenni usullerini kullanarak ziraat ve hayvancılık sektörlerinde çalışmalar yapmak, bu sektörlere dair pratik eğitim vermek, yurtiçi ve yurt dışı gelişmeleri aktararak yayılmasını sağlamak, yerlileşme konusunda toplumsal bilinci güçlendirmek ve ülkenin ekonomisine ve terakkisine katkıda bulunmaktı. Şirket, projelerini hayata geçirmek için numune bir çiftlik kurmayı düşünmüş, bunun için ideal mekân olarak Yalova’da bulunan Baltacı Çiftliği’ni seçmiştir. Maliye Nezareti’yle yapılan anlaşmaya göre çiftlik, şirket tarafından yedi yıllığına kiralanmakla birlikte hükümet bu sürenin elli yıla çıkarılabileceğini bildirmiştir. Fakat çiftlik civarında iskân edilmiş olan ve bu toprakların bir kısmında tarım yapan Dağıstan muhacirleriyle ve çevre köylerde yaşayan ahaliyle bazı anlaşmazlıklar vuku bulmuştur. Bu konuda hassas davranan hükümet, ahali ve muhacirlerin mağduriyete uğramaması için anlaşmaya bazı maddeler ilave etmiştir. Çalışma, günümüz literatüründe hakkında fazla bilgi bulunmayan Dersaadet Birinci Osmanlı Numune-i Terakki-i Ziraat Anonim Şirketi’nin kuruluş amacını ve hedeflerini, şirketin Baltacı Çiftliği’ni kiralama ve işletme safhalarını Osmanlı arşiv belgelerinden faydalanarak ele almaktadır. Her ne kadar şirketin planladığı faaliyetler uygulanamamış olsa da 20. yüzyılın başlarında ziraat ve hayvancılık konusunda teşebbüste bulunan yerli bir ziraat şirketinin amacı, hedefleri ve iktisadi faaliyetlere yaklaşımının ortaya koyulması kanaatimizce tarih yazımı için değerli bilgiler sunmaktadır. Çalışma, böylece Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki şirketleşme çabalarının anlaşılmasına katkı sunmayı hedeflemektedir.
Keywords
