Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Mar 2023)
HORASAN’DA SERBEDARLAR HAREKETİ
Abstract
Sovyet şarkiyat biliminin önemli temsilcilerinden olan Prof. Dr. İlya Pavloviç Petruşevskiy (1898-1977), Azerbaycan, Orta Asya ve İran’ın Ortaçağ tarihine ve bilhassa Doğu feodalizminin gelişim süreci ve özelliklerine dair araştırmalarıyla bilinmektedir. Kendi hayatı sırasında basılmış olan yüzden fazla ilmî çalışması mevcuttur. 1956 yılında Moskova’da SSCB Bilimler Akademisinin İlmî Eserleri serisinin XIV. cildinde yayınlanmış olan “Horasan’da Serbedarlar Hareketi” başlıklı çalışması, yazarın meşhur yapıtlarından biridir. İlgili eser, Kerim Keşâverz tarafından Rusçadan Farsçaya çevrilmiş ve 1972 yılında müstakil bir kitap olarak Tahran’da neşredilmiştir. Konunun ehemmiyetine binaen Petruşevskiy’nin zikri geçen çalışmasını Rusçadan Türkçeye tercüme etmeyi gerekli bulduk. 1336-1337 tarihlerinde Horasan’daki Beyhak yöresinin Baştin köyünde başlayan Serbedarlar hareketi çok geçmeden Sebzevar merkezli Serbedarlar Devleti’nin kuruluşuna yol açmıştır. 1337-1386 yılları arasında varlığını sürdüren bu devlet, İran'ın siyasi hayatında oynadığı rol kadar toplumsal alanda gerçekleştirdiği reform ve uygulamalarla da tarihe damgasını vurmuştur. Marksist bir tarihçi olan Petruşevskiy, Serbedarlar hareketini araştırırken başlıca olarak bu süreci tetikleyen sosyo-ekonomik faktörlere, sınıf çatışmasına ve Serbedarlar arasındaki farklı sosyal grupların iktidar mücadelesine ve bunlar arasındaki program farklılıklarına dikkat çekmeye çalışmıştır.
