Marife Dini Araştırmalar Dergisi (Dec 2017)
Ebu Amr ed-Dânî’nin et-Tahdîd fi’l-İtkâni ve’t-Tecvid’i Özelinde Tecvid İlminin Müstakilleşmesi
Abstract
Tecvid ilmine dair konuların hicri ikinci asırdan itibaren dil bilimciler tarafından ele alındığı bilinmektedir. Halil b. Ahmed, onun öğrencisi Sibeveyh’in harfler, onların mahreçleri, sıfatları, harflerin birbirine idgamı gibi meselelere eserlerinde yer verdiklerini görüyoruz. Tecvid kitaplarından önce telif edilen kıraat ilmine dair eserlerde de tecvid konularına muhtasar olarak değinilmiştir. Ebu Müzahim el Hâkani hicri dördüncü asrın ilk çeyreğinde tecvide dair el Kasidetü’l-Hakaniyye sini yazmış ve bu eser tecvide dair ilk kaleme alınan eser olarak kabul edilmiştir. Hâkani’den sonra gelen bazı alimler Hâkani’nin eserine nazireler yazmışlardır. Hicri beşinci asır ise tecvid ilminin müstakil bir disiplin halinde ele alındığı bir dönem olmuştur. Mekki b. Ebi Talib, Ebu Amr ed Dani, Abdulvehhab b. Muhammed el Kurtubi alimler tecvid ilmine dair müstakil hacimli eserler vermişlerdir."Bu çalışmada ed-Dani gibi tecvide dair kaleme aldığı et-Tahdid fil İtkani ve’t-Tecvid ekseninde tecvid konuları ele alınmış, Kur’an okuma usulleri olan tahkik,hadr,tedvir metodları nakillere dayanılarak izah edilmeye çalışılmıştır. Tecvid’in ıstılahları içinde yer alan hareke, sükun, revm, işmam, med, idgam, ihfa, ihtilas gibi kavramların ihtiva ettiği anlamlar ana hatlarıyla izah edilmiştir. Ed-Dani’nin harflerin mahreçleri ve sıfatları konusunu da önceki dil bilimcilerin eserlerinden faydalanarak sistemli bir şekilde ele aldığı görülmektedir.Tecvidin ancak riyazatla uygulanabilir olduğunu kabul eden ed-Dani, harflerin kelime içinde terkip halinde doğru bir şekilde telaffuz edilmesinin gerekli olduğuna parmak basmış bunu ayetlerden oluşan örneklerle izah etmeye çalışmıştır. Kur’an’ın doğru okunması yanında onun anlamının kavranılması gerektiğine işaret eden ed-Dani manayı bozan bir vakf ve ibtidanın olmaması gerektiğini de vurgulamıştır. Bu sebeple vakf ve onun gereklerini açıklamaya çalışmıştır. Tecvid meselelerini sistematik bir şekilde derli toplu ele alan ed-Dani, tecvid konusunda kendisinden sonra gelen bilginlerin müracaat ettiği önemli bir kişi olarak yerini hala korumaktadır.
Keywords
