منظر (Dec 2021)
در جست‌وجوی ورودی شیراز، بررسی تغییرات منظر ورودی شهر شیراز -دروازه قرآن- از پیش از قاجار تا امروز
Abstract
امروز ورودی شیراز از سمت اصفهان را «تنگ الله‌اکبر» و «دروازه قرآن» مشخص می‌کنند. در طول زمان و دوره‌های مختلف مؤلفه‌های متعددی این ورودی طبیعی را تعریف کرده، به آن افزوده یا کاسته و هویت ورودی بودن این محدوده برای شیراز را متحول کرده است. این نوشتار به دنبال پاسخ به این سؤال است که کدام مؤلفه در تعریف ورودی شیراز به‌صورت تاریخی مانایی داشته و مؤلفۀ ماهوی شکل‌دهنده به منظر ورودی شهر شیراز است؟ به‌منظور پاسخ به این سؤال، نوشتار با شیوۀ تفسیری-تاریخی، مؤلفه‌های مختلف شکل‌دهنده به منظر ورودی شیراز در بیش از یک قرن اخیر را با توجه به بستر تغییرات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر دوره تحلیل می‌کند. نوشتار به‌صورت مشخص تغییرات منظرین رخ‌داده در این محدوده را در پنج دورۀ زمانی آل‌بویه تا قاجار، قاجار، پهلوی‌اول، پهلوی‌دوم و جمهوری‌اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد دروازه قرآن در کنار دو مؤلفۀ دره و کوه‌های اطراف ورودی به لحاظ عینی و ذهنی در دوره‌های تاریخی مختلف در شکل‌دادن به منظر و هویت ورودی شیراز نقش مهمی داشته‌اند. این مانا بودن به‌صورت پویا و همگام با تغییرات و نیازهای زمانه دستخوش تغییرات شده اما هیچ‌گاه از بار منظرین این مؤلفه‌ها در تعریف ورودی شهر شیراز کاسته نشده است. بااین‌وجود پس از انقلاب اسلامی هویت تاریخی و طبیعی این محدوده به‌عنوان ورودی شهر شیراز دچار اغتشاش شده است. نتایج نشان می‌دهد عدم هماهنگ‌سازی این مؤلفه‌ها با تغییرات زمان و عدم توجه به اهمیت ماهوی این مؤلفه‌ها در تعریف هویت ورودی شهر، زمینۀ حذف، تخریب و یا به حاشیه رانده‌شدن این مؤلفه‌ها را فراهم و نقش آن‌ها در تعریف ورودی شهر شیراز را مخدوش ساخته است.
Keywords
