Osmanlı Ulemasının Fıkıh Usulü Çalışmalarına Katkısı: Hasan Çelebi ve Telvîh Hâşiyesi Örneği

Abstract

Klasik dönem Osmanlı düşüncesini şekillendiren en önemli ilimlerden bir tanesi de fıkıh usulüdür. Bu dönem ulemasının fıkıh usulü telifatına bakıldığında Şadrüşşerîa’nın et-Tenkīh ve et-Tavzîh adlı çalışmalarını merkeze alan eserlerin fazlalığı göze çarpar. Bu noktada mezkûr eserler üzerine Teftâzânî tarafından kaleme alınan et-Telvîh adlı hâşiye, ulemanın kendini ifade ve ilmî olgunluğunu ispat imkânı bulduğu bir metin olarak pek çok çalışmaya konu olmuştur. Hasan Çelebi de dönemin medreselerinde okutulan temel metinlerin neredeyse tamamı üzerinde çalışma yapmış üretken bir ilim adamıdır. Bunlardan bir tanesi Hâşiye ale’t-Telvîh olup 885/1480 yılında tamamlanarak Sultan II. Bâyezid’e takdim edilmiş; dönemin bazı âlimleri tarafından dikkatle incelenip takdirlerini kazanmış bir eserdir. İlgili eser ve yazarı, Osmanlı usul düşüncesine dair önemli tespitlere imkân vereceği düşünüldüğünden çalışmanın ana konusu olarak belirlenmiştir.

Keywords

• i̇slam hukuku
• osmanlı dönemi fıkıh usulü
• sadrüşşerîa
• et-telvîh
• hasan çelebi
• islamic law
• usūl al-fiqh
• ottoman
• sadr al-shari‘ah
• al-talwı̄h
• hasan çelebi