ارزیابی صفات ریشه‌ای ذرت علوفه‌ای (Zea mays L) در سیستم‌های مختلف خاک‌ورزی، تنش خشکی و کود نیتروژن

Abstract

بررسی ریخت‌شناسی ریشه در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا بسیار مهم است چرا که عملکرد گیاه تحت شرایط تنش خشکی به میزان زیادی به توانایی ریشه در جذب آب و مواد غذایی بستگی دارد. به همین منظور آزمایشی در مزرعۀ آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران در سال‌های 1397 و 1398 انجام شد. این آزمایش به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. خاک‌ورزی به‌عنوان عامل اصلی در دو سطح (بدون خاک‌ورزی و مرسوم)، تنش آبی به‌عنوان عامل فرعی (در سه سطح تأمین 30، 60 و 90 % نیاز آبی) و کود نیتروژن به‌عنوان عامل فرعی فرعی (در سه سطح مصرف صفر، 50 و 100 % میزان توصیه‌شده) در نظر گرفته شدند. نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که بیشترین طول ریشه (4147 سانتی‌متر بر گیاه)، حجم ریشه (158.13 سانتی‌متر مکعب بر بوته)، سطح ریشه (3055.7 سانتی‌متر مربع بر بوته)، تراکم طول ریشه (0.44 سانتی‌متر مربع بر سانتی‌متر مکعب خاک)، وزن خشک ریشه (24.32 گرم بر بوته) و وزن تر بوته (6732.6 گرم بر مترمربع)، از اثر متقابل خاک‌ورزی مرسوم در تنش خشکی خفیف (90% نیاز آبی گیاه) در 100% نیاز کودی نیتروژن گیاه حاصل شد. همچنین اثر متقابل تنش خشکی شدید (30% نیاز آبی گیاه) در 100% نیاز کودی نیتروژن گیاه منجر به کاهش شدید صفات مذکور در هر دو سیستم خاک‌ورزی موردمطالعه شد. گرچه سیستم خاک‌ورزی مرسوم در این پژوهش درنهایت موجب افزایش مقدار خصوصیات رشدی ریشه و وزن تر بوته در گیاه ذرت علوفه‌ای شد ولی به دلیل اینکه تفاوت معنی‌داری در عملکرد علوفه تر در هر دو سیستم خاک‌ورزی موردمطالعه مشاهده نشد، سیستم بدون خاک‌ورزی به سبب آنکه در درازمدت می‌تواند موجب بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک گردد، پیشنهاد می‌شود.

Keywords

• تراکم طول ریشه
• حجم ریشه
• ذرت علوفه‌ای
• سطح ریشه
• طول ریشه
• وزن خشک ریشه