تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی: مطالعة موردی آب انتقالی سد کرخه در آبخوان دشت عباس استان ایلام

Abstract

با توجه به روند فزاینده نگرانی­ های عمومی در ارتباط با افزایش ناپایداری زیست ‎‏محیطی طرح­ های توسعه کشاورزی در مناطق مختلف روستایی، در حال حاضر، ارزیابی امنیت بوم ‏شناختی و خدمات زیست‏ بومی یک موضوع اصلی در زمینه منابع طبیعی و محیط زیست به‏ شمار می ‏رود. دشت عباس یکی از مناطقی است که با ورود آب انتقالی دچار مشکلات زیست ‎‏محیطی همانند شوری خاک و افزایش سطح نیزار شده است. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزش­گذاری اقتصادی آب از طریق تابع تولید و آزمون انتخاب بود و اطلاعات مورد نظر از طریق پرسشنامه و مصاحبة حضوری جداگانه با 108 بهره­ بردار از هر دو بخش زه­دار و عادی دشت عباس در سال 1400 به ‏دست آمد. نتایج بازاری بخش زه­دار نشان داد که ارزش تولید نهایی نهاده آب برای محصول گندم 964- ریال بوده و به دیگر سخن، ارزش اقتصادی از دست ‏رفته نهاده آب در این بخش حدود دویست میلیارد ریال است؛ در بخش عادی آبخوان نیز ارزش تولید نهایی نهاده آب برای این محصول 8584 ریال است. بدین ترتیب، ارزش بازاری آب در بخش عادی آبخوان حدود 370 میلیارد ریال به ‏دست آمد. در ادامة پژوهش، برای محاسبه ارزش غیربازاری آب، از رهیافت آزمون انتخاب و مدل­ های «لاجیت مختلط» و «لاجیت مختلط با اثرات متقابل» استفاده شد؛ نتایج نشان داد که کشاورزان حاضرند برای بهبود محیط زیست سالانه 5/7 میلیون ریال به ازای هر هکتار پرداخت کنند. بنابراین، کشاورزان بخش زه­دار حاضرند حدود 42 میلیارد ریال یعنی، 25 درصد درآمد از دست‏رفته را در ازای ارزش استفاده­ ای غیرمستقیم و ارزش غیراستفاده ­ای آب پرداخت کنند. از این مبلغ پرداختی می ­توان به‏ عنوان تأمین مالی مشترک در ارتباط با ارتقای وضعیت آبیاری، زهکشی همراه با مشارکت دولت و ارتقای آموزش استفاده پایدار از زمین­ه ای کشاورزی و شیوه ­های جلوگیری از شور شدن خاک بر اساس مشکلات مربوط به آبیاری با توجه به نیازهای کشاورزان استفاده کرد.

Keywords

• ارزشگذاری
• تابع تولید
• آزمون انتخاب
• مدل لاجیت مختلط
• آبخوان دشت عباس