تحلیل ساختار فرمی و زیباشناختی قالی «لیلیان و ریحان»

Abstract

بیان مسئله: قالی لیلیان از برندهای مهم قالی ایران و خمین در دوران قاجار است که از پژوهش و معرفی محروم مانده است. امروزه اثری از قالی­‌های معروف لیلیان در بازارهای داخل یافت نمی­شود و طرح مشهور ریحان در خمین نیز به­‌صورت محدود بافته می­‌شود. از این‌رو، در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی دو قالی لیلیان و ریحان از منطقه خمین پرداخته می‌­شود. بنابراین پرسش مطرح‌‌ شده در پژوهش حاضر این است که ساختار شکلی و زیباشناختی قالی لیلیان و ریحان چگونه است؟هدف: هدف پژوهش حاضرتحلیل طرح‌های لیلیان و به‌طور استثنا طرح ریحان، ازحیث شاخص‌های فنی و ویژگی‌های زیباشناختی، به منظور شناسائی بهتر این دونوع قالی است.روش پژوهش: رویکرد پژوهش حاضر کیفی و از نوع توصیفی- تحلیلی است. شیوۀ گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و از پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر است. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که قالی لیلیان اغلب بدون لچک و ترنج و شامل ساختاری منحصربه‌فرد، متفاوت و متشکل از گل و بوته‌ها و گل‌دسته‌های محرابی و هلالی‌گون و نیز گلدان‌های متقارن و وارونه است و معمولاً گل‌دسته یا گل‌بوته‌ای جایگزین فضای لچک‌ها شده است. در برخی موارد نیز طرح‌های لچک و ترنج و ماهی درهم نیز در این نمونه‌ها دیده می‌شود. قالی لیلیان شامل نقوش گیاهی است و عاری از نقوش جانوری (حیوانی و پرندگان) و انسانی است. همچنین طرح بند ریحان از طرح‌های روستای ریحان است که دو نقشمایۀ مهم بَند که مُلّهم از بند (سَد= اِسِل، استل، استخر) بوده و نقشمایۀ بزکوهی که بازتابی از نقوش بزکوهی در سنگ‌نگاره‌های باستانی منطقۀ تیمره است از آرایه‌های مهم این طرح است.

Keywords

• لیلیان
• ریحان
• قالی
• طرح
• رنگ