Kwartalnik Historii Kultury Materialnej (Jan 2018)
Domniemany cmentarz ludności ewangelickiej i mennonickiej w Pniu w świetle badań archeologicznych
Abstract
Cmentarzysko w miejscowości Pień (stanowisko 9), leżące w zachodniej części ziemi chełmińskiej, jest pozostałością jednej z nowożytnych nekropoli, na której stwierdzono groby o niejednoznacznej przynależności do określonej grupy wyznaniowej, chociaż można sądzić, że chowano tam protestantów. Ratownicze prace archeologiczne na tym stanowisku zostały przeprowadzone w latach 2005-2009. Nekropola była użytkowana we wczesnym średniowieczu oraz w okresie nowożytnym, zapewne od końca XVI wieku, być może nawet do przełomu XVIII i XIX w. W artykule zostały zreferowane najistotniejsze wyniki prac badawczych nad nowożytną fazą cmentarza w Pniu, w tym interpretacje niektórych zaobserwowanych zwyczajów pogrzebowych. Miało to pomóc w ustaleniu, czy teza o ewangelickim charakterze badanego cmentarza jest uzasadniona. Na podstawie przeprowadzonych badań nie jest możliwe jednoznaczne przyporządkowanie go do konkretnej grupy wyznaniowej. Jednakże niektóre elementy, a szczególnie brak dewocjonaliów, wskazują, że chowano tam protestantów (ewangelików), przypuszczalnie nawet mennonitów. Problem pobytu Olędrów oraz mennonitów w Pniu i okolicach, a także ich domniemanych pochówków na nekropoli pieńskiej, wymaga dalszych, szczegółowych studiów, przede wszystkim kwerendy w źródłach pisanych. Niezależnie od tej kluczowej kwestii, uzyskane do tej pory wyniki stanowią ważne uzupełnienie obrazu nowożytnego obrządku pogrzebowego w strefie wiejskiej ziem Polski, a mogą być znaczącym wkładem w rozwój tzw. archeologii protestantyzmu, jednego z nowych nurtów w polskiej archeologii historycznej.
