تأثیر سطوح مختلف شوری آب آبیاری بر عملکرد و اجزاء عملکرد کینوا (Chenopodium quinoa) در کشت بهاره

Abstract

سابقه و هدف: افزایش جمعیت و نیاز به غذا از یک طرف و محدودیت استفاده از منابع آب‌های متعارف و توسعه تدریجی شوری منابع آب و خاک از طرف دیگر سبب شده است که راهکارها و اقدامات پایدار تولید در منابع آب و خاک نامتعارف (شور) اهمیت دوچندان پیدا کنند. یکی از این استراتژی‌ها برای دستیابی مستقیم‌تر به گزینه‌های مناسب و متحمل در برابر شوری، کار بر روی گیاهان شورزیست به‌عنوان گونه‌های گیاهی دارای تحمل ذاتی بالا به شوری است. گیاه کینوا به‌عنوان یک گیاه شورزیست اختیاری، در خاک‌های شور و مناطقی که امکان آبیاری با آب‌های نامتعارف و خیلی شور وجود دارد، قابل‌کشت است. این پژوهش برای بررسی تأثیر سطوح مختلف شوری آب آبیاری بر اجزاء عملکرد، وزن خشک زیست‌توده، عملکرد دانه و شاخص برداشت کینوا در کشت بهاره انجام گردید. مواد و روش‌ها: این آزمایش در شرایط لایسیمتری در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در مرکز ملی تحقیقات شوری در استان یزد در سال زراعی 97-1396 انجام شد. سطوح شوری مورد استفاده شامل چهار سطح 5، 10، 15 و 20 دسی‌زیمنس بر متر آب آبیاری بود. 12 عدد لایسیمتر وزنی با طول 85، عرض 25 و ارتفاع 30 سانتی‌متر تهیه شده و سپس هر یک از لایسیمترها با خاک لوم شنی با چگالی ظاهری 4/1 گرم بر سانتی‌متر مکعب پر شدند. کشت به‌صورت بذری در ابتدای اسفند 1396 انجام یافت و پس از رسیدن به مرحله چهار برگی اقدام به تنک کردن بوته‌ها شد و در نهایت 10 بوته در هر لایسیمتر نگه داشته شد. آبیاری بر اساس میزان تخلیه رطوبت خاک در هر نوبت و نیاز آبشویی حدود 20 درصد انجام شد. برای کنترل شوری خاک، زه‌آب خروجی از ناحیه ریشه در هر نوبت از آبیاری جمع‌آوری شده و هدایت الکتریکی آن اندازه‌گیری گردید. در انتهای کار، برداشت کینوا به‌صورت دستی انجام و پس از خشک شدن، وزن خشک زیست‌توده، عملکرد دانه و شاخص برداشت و صفاتی مانند ارتفاع بوته و غیره اندازه‌گیری گردید. یافته‌ها: نتایج نشان‌دهنده کاهش معنی‌دار (در سطح یک درصد) عملکرد، اجزاء عملکرد و شاخص برداشت کینوا با افزایش شوری آب آبیاری بود. افزایش شوری از 5 به 20 دسی‌زیمنس بر متر موجب کاهش 5/29 درصدی وزن خشک زیست‌توده، 77 درصدی عملکرد دانه و 7/11 درصدی شاخص برداشت، 17 درصدی ارتفاع بوته، 29 درصدی طول پانیکول، 39 درصدی عرض پانیکول، 40 درصدی تعداد ساقه فرعی، 39 درصدی تعداد پانیکول در بوته و 19 درصدی وزن هزار دانه گردید. نتایج ضرایب همسبتگی پیرسون حاکی از همبستگی معنی‌دار عملکرد دانه با زیست‌توده (r=0.961**)، ارتفاع بوته (r=0.952**) و تعداد ساقه فرعی (r=0.944**) بود. نتیجه‌گیری: افزایش شوری آب آبیاری از 5 تا 20 دسی‌زیمنس بر متر به‌طورکلی باعث کاهش وزن زیست‌توده، عملکرد دانه و شاخص برداشت کینوا در کشت بهاره شد. با این وجود بین سطوح شوری 5 و 10 دسی زیمنس بر متر از نظر عملکرد دانه، وزن زیست‌توده و شاخص برداشت اختلاف معنی‌دار مشاهده نشد، اما افزایش شوری بالاتر از 15 دسی‌زیمنس بر متر موجب کاهش شدید و معنی‌دار این صفات شد.

Keywords

• اجزاء عملکرد
• شاخص برداشت
• شوری
• کینوا