بررسی سودمندی و کیفیت محصول تولیدی در کشت مخلوط کلزا (Brassica napus L.) و نخود (Cicer arietinum L.) تحت تأثیر نیتروژن

Abstract

از کشت مخلوط به‌عنوان ابزاری سودمند جهت ارتقاء بهره­برداری از منابع زیست‌محیطی موجود، در مقایسه با بوم نظام‌های زراعی کشت خالص یاد شده است. ازاین‌رو، پژوهشی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در سال زراعی 1394 اجرا شد. فاکتورها شامل الگوی کشت خالص کلزا و کشت مخلوط با نخود و چهار سطح نیتروژن شامل صفر، 40، 80 و 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بودند. نخود نیز در دو حالت عدم مصرف نیتروژن و با مصرف 40 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به‌صورت خالص کشت شد. نتایج نشان داد که اثر نیتروژن و الگوی کشت بر صفات کلزا معنی­دار بود، ولی اثر متقابل آن­ها معنی­دار نبود. بیشترین مقادیر اجزای عملکرد، عملکرد بیولوژیک، شاخص کلروفیل، فتوسنتز، عملکرد دانه (304 گرم در مترمربع) و عملکرد روغن کلزا (129 گرم در مترمربع) با مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدون تفاوت معنی‌دار با سطح کودی 80 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به­دست آمد. کشت خالص کلزا نیز از نظر تمامی صفات مورد بررسی به استثنای شاخص کلروفیل برگ در بالاترین سطح قرار گرفت. همچنین، کشت خالص نخود با دریافت 40 کیلوگرم نیتروژن بدون تفاوت معنی­دار با عدم مصرف نیتروژن، بیشترین عملکرد دانه و پروتئین (به­ترتیب 192 و 71 گرم در مترمربع) را داشت. کشت مخلوط عملکرد دانه کلزا و نخود را کاهش داد ولی شاخص­های مختلف، سودمندی کشت مخلوط نسبت به خالص را تأیید کردند. در تمام کشت­های مخلوط، نسبت برابری زمین بالاتر از یک بود. همچنین، عملکرد معادل کلزا در کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص بود. کشت مخلوط کلزا - نخود با مصرف 120-80 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، بیشترین کارایی استفاده از زمین و سودمندی را داشت.

Keywords

• پروتئین
• روغن کلزا
• سودمندی کشت مخلوط
• کیفیت
• نسبت برابری زمین