İstem (Dec 2017)
KONYA MÜZESİNDE BULUNAN İLHANLI HÜKÜMDARI EBU SAİD BAHADIR HAN DÖNEMİNE AİT SİKKELERDEN ÖRNEKLER
Abstract
Konya Müzesi'nde müze envanterine kayıtlı İlhanlı hükümdarı Ebû Said Bahadır Han'a ait sikke örnekleri çalışılmıştır. İlhanlılar (İran Moğolları) H.654-744 M. (1256-1344) tarihleri arasında Ortadoğu (İran) ve Anadolu'da hüküm sürmüşlerdir. İlk Hanları ve Hülâgû Han'dır. Argun Han ve Keyhatu Han döneminde ekonomik krizler ve düzensizlikler dolayısıyla altın piyasadan çekilmiştir. Gâzân Mahmud Han'ın ıslahatlarıyla yine ortaya çıkmıştır. Gâzân Mahmud'un cülûsu H.693 (M.1293) te dir. Gâzân Mahmud H.694'te (m.1294) Müslümanlığı kabul edip; adına hutbe okutarak, cülûs ettikten sonra "Gazanus" ismi altında yüksek ayarlı vasat bir altın sikke bastırmıştır. Bu tarz sikkeler bilhassa Bizans Devletince de iyi karşılanmıştır. Ebû Said Bahadır Han zamanında altın sikkeler düzenini tamamen kaybetmiş durumdadır. İlhanlı sikkelerinde kompozisyon genel olarak yazı ön plandadır. Bunun yanında geometriksel bezeme kullanılmıştır. İnci dizisi birçok kompozisyon da yer almaktadır. Musul, Tebriz, Berda, Medinet-Gence, Amasya, Bağdad, Erzincan, Medineti-Konya gibi birçok şehirde sikke bastırmışlardır. İlhanlılar devrinde en çok sikke bastıran Sultan Ebû Said Bahadır Han olmuştur. İlhanlı Devletinin son hanı Anuşirvan'dır. Hangi tarihe kadar hükümran olduğu belli değildir. Bununla beraber kendisinin H.754 (M.1344) tarihli adına kesilmiş sikkesi bulunmuş olduğundan, bazı tarihçiler bu seneyi İlhanlıların yıkılış tarihi olarak gösterirler. İlhanlıların yıkılışı sırasında bir takım rakip hanlar, serdârlar, vezirler ve sâir erkân devlet işlerine müdahaleye başlamışlar, birbirlerine besledikleri kin ve kıskançlıktan dolayı memleket için hakiki bir tehlike teşkil etmişlerdir. Rakip hanların sonuncusu Anuşirvan’dır. İlhanlı devletinin maliyesinin temelini gümüş madeninden kesilen sikkeler oluşturur. Sikke devletin kontrolü altında kesilmiştir. Altın sikke alışverişlerde kullanılmayıp bilhassa bazı merasimlerde kullanılmıştır. Moğollar devrinde gümüş, altın para hesaplarında dinar, dirhem, miskal, tenke, baliş, tümen kullanıldığı bilinmektedir. Sikkeler bir devletin inanç düşüncelerini yansıtmaktadır. Sikkelerde görülen bir çok öğe diğer sanat dallarındaki öğelerle paralellik gösterir. Orta Asya, Şamanizm, İslâm, Geç Antik ve Bizans etkilerinin görülmesine rağmen bütün bu etkileşimler özümlenerek kendine has özgün sanat anlayışları ortaya çıkarmıştır.
