مقایسۀ شاخص پیچیدگی ساختار (SCI) در مراحل تحولی جنگل‌های آمیختۀ راش هیرکانی

Abstract

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های جنگل‌های طبیعی، پیچیدگی ساختار توده‌های جنگلی است. در طی فرایند تحول، تغییر در ساختار توده به پیچیدگی ساختار جنگل می‌انجامد. این پژوهش به‌منظور برآورد شاخص پیچیدگی ساختار در توده‌های راش در مراحل سه‌گانۀ تحولی راش شرقی انجام گرفت. سه قطعۀ یک هکتاری در مراحل سه‌گانۀ تحولی راش (در مجموع 12 هکتار) انتخاب و پس از اندازه‌گیری ویژگی‌های ساختاری، شاخص چندمتغیرۀ پیچیدگی در هر یک از مراحل تعیین شد. برای برآورد شاخص از 10 متغیر منفرد شامل تعداد درختان در واحد سطح، میانگین قطر، ضریب تغییرات قطر، ضریب جینی قطر، تعداد درختان قطورتر از 100 سانتی‌متر، نسبت تعداد درختان در اشکوب‌ها، نسبت روشنه، تعداد و حجم خشک‌دارها و تغییرات اندازه‌ای درختان استفاده شد. میانگین و میانه شاخص پیچیدگی به‌ترتیب 46/65 و 15/66 به‌دست آمد که بیشترین مقدار آن در مرحلۀ نهایی برابر با 17/84 و کمترین مقدار آن برابر با 3/49 درصد در مرحلۀ اولیه محاسبه شد. شاخص پیچیدگی در مرحلۀ نهایی به‌شکل معنی‌داری بیشتر از دو مرحلۀ دیگر بود، با این‌حال براساس آزمون توکی اختلاف معنی‌داری بین میانگین شاخص در دو مرحلۀ تحولی اولیه (23/4± 39/61) و میانی (33/3± 85/58) مشاهده نشد. با توجه به تأثیر تنوع و پیچیدگی ساختار جنگل در کارکردهای اکولوژیک جنگل‌ها مانند حفظ تنوع زیستی، پرورشی تغییرات باید در همۀ دخالت‌ها و عملیات‌ پیچیدگی ساختار مدنظر قرار گیرد. افزون‌بر حفاظت از تنوع زیستی، افزایش پیچیدگی ساختار توده‌های جنگلی را نیز باید از مهم‌ترین اهداف طرح‌های مدیریت جنگل لحاظ کرد.

Keywords

• پویایی توده‌های جنگلی
• تنوع اندازه‌ای درختان
• حفاظت از طبیعت
• ضریب جینی
• همگام با طبیعت