اثرات پرتودهی بر روند تجزیه‌پذیری شکمبه‌ای پروتئین خام و قابلیت هضم برون‌تنی کنجاله آفتابگردان

Abstract

سابقه و هدف: عدم تعادل بین تجزیه پروتئین خوراک و تولید پروتئین میکروبی در شکمبه، کاهش عملکرد تولیدی حیوان و آلودگی‌های زیست محیطی را در پی دارد. از این‌رو توازن بین مقدار پروتئین قابل تجزیه در شکمبه و پروتئین عبوری از شکمبه در جیره ضروری است. کنجاله آفتابگردان یکی از انواع کنجاله‌ها با مقدار مطلوب پروتئین است، اما تجزیه‌پذیری گسترده پروتئین آن در شکمبه، استفاده از این کنجاله را در تغذیه نشخوارکنندگان با محدودیت همراه می‌کند. پرتودهی به عنوان یکی از روش‌های نوین، برای کاهش تجزیه‌پذیری منابع پروتئینی در شکمبه عنوان شده است. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر پرتودهی کنجاله آفتابگردان بر تجزیه‌پذیری شکمبه‌ای و قابلیت هضم به روش برون‌تنی انجام شد.مواد و روش‌ها: پرتودهی کنجاله آفتابگردان با دُزهای 20 و 40 کیلوگری پرتو گاما و مایکروویو با قدرت 800 وات به مدت 3 و 5 دقیقه در پژوهشکده کاربرد پرتوها وابسته به سازمان انرژی اتمی انجام شد. ترکیب شیمیایی کنجاله آفتابگردان پرتودهی شده و پرتودهی نشده اندازه‌گیری شد. آزمایش تجزیه‌پذیری به روش کیسه‌های نایلونی و با استفاده از سه رأس گاو نر بالغ دشتیاری مجهز به فیستولای شکمبه‌ای به مدت صفر، 2، 4، 8، 16، 24 و 48 ساعت انجام شد. قابلیت هضم برون‌تنی، باروش هضم دومرحله‌ای تعیین شد. داده‌های حاصل از اندازه‌گیری قابلیت هضم و ترکیبات شیمیایی در قالب طرح کاملاً تصادفی و داده‌های مربوط به تجزیه‌پذیری شکمبه‌ای پروتئین خام در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی با استفاده از نرم‌افزارSAS تجزیه آماری شدند. یافته‌ها: پرتو گاما، ماده خشک کنجاله آفتابگردان را کاهش داد. پرتودهی، سبب افزایش پروتئین خام و کاهش عصاره اتری، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خاکستر خام کنجاله آفتابگردان شد. تحت تأثیر پرتو گاما بخش سریع تجزیه، نرخ ثابت تجزیه بخش کند تجزیه و تجزیه‌پذیری مؤثر در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت کاهش و بخش کند تجزیه پروتئین خام کنجاله آفتابگردان افزایش یافت (01/0P<). پرتو مایکروویو به مدت 5 دقیقه، سبب افزایش بخش سریع تجزیه و کاهش بخش کند تجزیه پروتئین خام شد (05/0P<). پتانسیل تجزیه‌پذیری پروتئین خام تحت تأثیر پرتودهی با مایکروویو کاهش یافت (01/0P<). پرتودهی با مایکروویو به مدت 3 دقیقه سبب کاهش تجزیه‌پذیری مؤثر در سرعت عبور 2 درصد در ساعت شد (05/0P<). پرتو گاما پروتئین قابل تجزیه در شکمبه را کاهش و پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه و پروتئین قابل متابولیسم را در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت افزایش داد (01/0P<). تجزیه‌پذیری مؤثر پروتئین خام تحت تأثیر پرتو گاما در سرعت‌ عبور 5 و 8 درصد در ساعت افزایش یافت (01/0P<). پرتو مایکروویو، پروتئین قابل تجزیه در شکمبه را در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت افزایش داد (01/0P<). پرتودهی با مایکروویو سبب افزایش تجزیه‌پذیری مؤثر پروتئین خام و پروتئین قابل متابولیسم در سرعت عبور 2 درصد در ساعت شد (01/0P<). پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه در سرعت عبور 2 و 5 درصد در ساعت تحت تأثیر پرتو مایکروویو به مدت 3 دقیقه افزایش یافت (05/0P<). ضریب تبدیل پروتئین خام به پروتئین قابل تجزیه در شکمبه و پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت تحت تأثیر پرتو گاما به ترتیب کاهش و افزایش یافت (01/0P<). پرتودهی کنجاله آفتابگردان با پرتو مایکروویو به مدت 3 دقیقه، ضریب تبدیل پروتئین خام به پروتئین قابل تجزیه در شکمبه و پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه در سرعت عبور 2 درصد در ساعت را به ترتیب کاهش و افزایش داد (05/0P<). پرتودهی تأثیری بر قابلیت هضم برون‌تنی کنجاله آفتابگردان نداشت (05/0<P).نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این آزمایش، پرتو گاما بر افزایش پروتئین عبوری از شکمبه و بهبود کیفیت کنجاله آفتابگردان مؤثر بود.

Keywords

• پرتو گاما
• پرتو مایکروویو
• پروتئین قابل‌متابولیسم
• تجزیه‌پذیری شکمبه‌ای
• کنجاله آفتابگردان