Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Jul 2023)
BAĞLAMADA TEL AYIRMA TEKNİĞİ
Abstract
Bu çalışmada ilk olarak, bağlama ailesinin atası olarak kabul edilen kopuzun günümüz coğrafyasına değin süren yolculuğuna değinilmiştir. Anadolu’da bağlama ailesi olarak zenginleşerek karşımıza çıkan kopuzun yaşadığı değişimin yanı sıra, bağlama ailesinde yapılan yenilikçi girişimlere de yer verilmiştir. Böylelikle, esasında hangi bağlamadan söz etmemiz gerektiğinin altı çizilmeye çalışılmıştır. Ardından, bugün artık “bağlama” (kısa ve uzun saplı) olarak nitelenen, bağlama ve bozuk düzende çalınan (6 ve 7 telli) sazlar üzerine yazılı metotlar incelenmiştir. El ile (şelpe veya mızrapsız/tezenesiz) çalındığı kabul edilen bağlamanın, zamanla mızrapla çalınmaya başlanması, şelpe ile icrasının çok önüne geçmiştir. 1980’lerden sonra yeniden hatırlanan şelpe ile bağlama icraları, günümüzde çok daha geliştirilerek yaygınlaşmıştır. Bu yaygınlaşma sürecinde bağlamada çeşitli yapısal denemeler ve yeni çalım teknikleri geliştirilmiştir. 2003 yılı itibari üzerine düşünülen bağlamada tel ayırma tekniği, esasında geleneksel icra biçimleri şelpe ve mızraplı çalım tekniğini bir araya getirmiştir. Erkan Çanakçı, bağlamanın geleneksel yapısını bozmadan, bu iki tekniği harmanlayarak halk müziğindeki armoni gereksinimine geleneksel çalım yöntemleri ile cevap bulmaya çalışmıştır. Makalenin olgunlaşma sürecinde, doküman analiz yöntemi ile çalışma alanı ile ilgili kaynaklara erişilmiş, 2003 yılından bu yana tel ayırma tekniği öğrenen farklı yaş grupları üzerinde uygulanmış, çeşitli platform ve performans alanlarında konserler, kayıtlar yapılmıştır. Yanı sıra, makale içinde bu tekniği gösteren özel bir transkripsiyon hazırlanıp, sunulmuştur.
