اثربخشی روش درمانی پاسخ محور (PRT) بر میزان استفادۀ صحیح از سؤال‌های مختلف در تعاملات اجتماعی کودکان با اختلال طیف اتیسم: پژوهش تک‌آزمودنی

Abstract

مقدمه و اهداف کودکان دارای اختلال طیف اتیسم به صورت محدود از سؤالات مختلف در تعاملات اجتماعی استفاده می‌کنند. از آنجا که پرسیدن سؤال مهارتی محوری است که با مهارت‌های زبانی و فرصت‌های یادگیری در ارتباط است، انتخاب آن به عنوان هدف درمانی ضرورت دارد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی روش درمانی پاسخ­محور (PRT) بر میزان استفادۀ صحیح از سؤال‌های مختلف در بافت تعاملات اجتماعی کودکان با اختلال طیف اتیسم انجام گرفت. مواد و روش­ ها پژوهش حاضر از نوع مورد منفرد با طرح A-B بود. جامعه آماری شامل کودکان دارای اختلال طیف اتیسم (ASD) در بخش نگهداری، آموزش و توان‌بخشی معلولین آسایشگاه خیریه کهریزک استان البرز بود. از این جامعه 3 کودک به شیوه نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش، مقیاس تشخیص اختلال طیف اتیسم (ASDDS) و چک‌لیست محقق­ساخته بود. بدین منظور، پس از موقعیت خط پایه، مداخله آغاز و طی 10 هفته روش درمانی پاسخ­محور به شرکت‌کنندگان ارائه شد. متغیر وابسته (استفادۀ صحیح از سؤال‌های مختلف در بافت تعاملات اجتماعی) از طریق دو مشاهده‌گر به دقت اندازه‌گیری شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، پس از رسم نمودار و محفظه ثبات و روند برای نمودارها، با کاربرد روش تحلیل درون­موقعیتی و بین موقعیتی، اثربخشی متغیر مستقل بر متغیر وابسته بررسی شد. یافته ­ها میانگین نمرات از 59/39، 38/41 و 55/39 برای هر سه شرکت‌کننده در موقعیت خط پایه به 38/51، 71/49 و 61/50 در موقعیت مداخله رسید. طی تحلیل دیداری نمودار داده‌ها، مداخله در هر سه شرکت‌کننده اثربخش بوده است. درصد غیرهمپوشی داده‌ها (PND) در دو موقعیت خط پایه و مداخله برای سه شرکت‌کننده به ترتیب 90، 80 و 90 بود. این اثربخشی در موقعیت پیگیری نیز همچنان قابل‌ مشاهده بود. نتیجه­ گیری نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که استفادۀ از روش درمانی پاسخ­ محور (PRT) موجب بهبود استفادۀ صحیح از سؤال‌های مختلف در بافت تعاملات اجتماعی در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم می‌شود. بر این اساس می‌توان از این روش در برنامۀ آموزشی و توان‌بخشی این گروه از کودکان بهره برد.

Keywords

• اختلال طیف اتیسم
• تعاملات اجتماعی
• درمان پاسخ­ محور