Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi (Dec 2017)
Mezhep Çatışmasına Bir Etnik Grup ve Yerel Bağlam Üzerinden Bakmak: Irak Türkmenleri ve Telafer Örneği
Abstract
Bu çalışma, özellikle 2003 işgalinden beri Irak’la alakalı en çok tartışılan konulardan birisi olan mezhep çatışmasına ve Irak toplumuna yönelik en başat sınıflandırmalardan olan mezhepsel gruplara yönelik Irak Türkmenlerinin ortaya çıkarabileceği potansiyelden hareket etmiştir. 2003 sonrası mezhep çatışmasının parametrelerinin ve etkilerinin neler olduğu sorularından hareketle, Irak Türkmenleri arasında yoğun kitlesel gerilimlerin yaşandığı bir kent olarak öne çıkan Telafer vakasını inceleyen bu çalışmada öncelikle, mezhepçiliğe nasıl bir kuramsal çerçeve çizilebileceği ilkçi, araçsalcı ve inşacı olmak üzere üç temel yaklaşımın ışığında sorgulanacaktır. Buna göre mevcut kuramsal yaklaşımların mezhepçiliğin analizinde çok az işlendiği ancak yeniden düzenlenmiş bir araçsalcı yaklaşımın özellikle Telafer’i anlamada yardımcı olacağı iddia edilecektir. İkinci olarak, Telafer’de neden ve nasıl bir çatışma yaşandığı tartışılacaktır. Bu bölümde, Telafer’deki mezhepçiliğin ana yürütücüleri olarak güvenlik güçlerinin, direnişçi grupların ve aşiretlerin öne çıktığı, Amerikan pratiklerinin bunların işlemlerini kolaylaştırdığı ve ülkedeki siyasi atmosferin ürettiği mezhepçi imgelerin, oluşan güvensizlik ortamının ve bölgedeki aşiret düzeninin mezhepçiliği sürdürülebilir kıldığı savunulacaktır. Üçüncü olarak, DAEŞ işgalleri sebebiyle Telafer’den Türkiye’ye sığınmış Irak Türkmenleri arasında Ankara’da yapılan saha araştırmasında kullanılan ve mezhepçiliğin hangi boyutlarda olduğunu anlamaya yönelik anketin sonuçları sunulacaktır. Bulgular, mezhepçiliğin geniş bir toplumsal tabandan mahrum olduğuna ancak önemli bir inşa gücüne ve zorlayıcılığa sahip olduğuna işaret edecektir.
Keywords
