İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (Dec 2022)
Âlim Muhammed b. Hamza’nın “Namazdaki Çeşitli Meseleler” ve “Tütün Satışı” Hakkındaki Risâlelerinin Çevirisi
Abstract
Bu çalışma Osmanlı âlimlerinden Âlim Muhammed b. Hamza el-Güzelhisârî el-Aydînî el-Hanefî’nin (ö. 1122/1711) Mesâilü müteferrika fi’s-salât (Namazdaki Çeşitli Meseleler) ve Risâle fî beyʻi’d-dühân (Tütün Satışı Hakkındaki Risâle) adlı küçük hacimli iki müstakil risâlesinin çevirisinden oluşmaktadır. Risâlelerin çevirisi yapılırken müellifin Mecmûatü resâili Âlim Muhammed b. Hamza fi’l-fıkhi’l-Hanefî (thk. Recep Cici, Hasan Özer, Mustafa Ateş, İstanbul: İrşâd Kitebevi, 2020) adlı eserinde yer alan Arapça metinleri (s. 271-272; 417) esas alınmıştır. Çalışmada ilk olarak yer verdiğimiz Mesâilü müteferrika fi’s-salât’da fıkhen necis sayılan köpek ve domuz gibi hayvanların parçalarının ihtiyaca binaen insan vücuduna eklenmesi gibi durumların necis/pis görülmesi çerçevesinde namazın geçerliliğine engel teşkil edip etmeyeceğinin incelemesi yapılmakta, bu konuda kimi Hanefî fakihlerin görüşleri dile getirilmektedir. Bu bağlamda belirtmek gerekirse günümüzde takma uzuv, saf veya kaplama şeklinde altından yapılarak takılan diş, dolgu, implant, necis sayılan bir dokunun insan vücuduna eklenmesi vb. durumların İslâm’ın ibadetlerde gerekli gördüğü temizlik şartlarına engel teşkil edip etmeyeceği bakımından tartışma konusu yapıldığı görülmektedir. Risâlede dile getirilen görüşler ise mezkûr meselelere cevap niteliği taşımaktadır. Çalışmada çevirisini sunduğumuz Risâle fî beyʻi’d-dühân’da ise tütünün, dolayısıyla da sigaranın satışının cevazı konusu dile getirilmektedir. Diğer bir ifadeyle, tütünün kıymet ifade eden (mütekavvim) bir mal olmaması nedeniyle satışının caiz olmadığı, hatta şarap ve eğlence aletlerinin dinin uygun gördüğü amaçlarda istimali ve fayda sağlaması yönünden -tütüne kıyasla- kullanıma daha elverişli olduğu belirtilmektedir. Tütünün tüketilmesi ya da sigara olarak içilmesi ile ilgili olarak ise bazı âlimlerin haram hükmünü verdiklerini söylemiştir. Buna göre mezkûr risâlelerin çevirisi hakkında belirtmek gerekirse, böyle bir çalışma ile Osmanlı fakihi Âlim Muhammed’in risâlelerinin Türkçe’ye kazandırılmasının yanı sıra, bazı güncel konulara cevap olması bakımından önem arz ettiğini belirtmek mümkündür.
