نقد تحلیل و زیبایی شناسی متون (Mar 2021)

اسرار عرفانی و رموز بیانی در مطلعیه مثنوی مولوی

  • فاضل عباس زاده,
  • مهرداد آقائی

Journal volume & issue
Vol. 4, no. 1
pp. 16 – 36

Abstract

Read online

مولانا در طلیعه مثنوی با نوای دلکش و ناله­های خالصانه نی، عطش عرفانی جدایی روح معنوی را از اصل خود با زبان سوزناک نی شرحه شرحه بیان می­کند. این ­نامه عصاره­ای از شش دفتر مثنوی معنوی و نیز براعت استهلالی بر تمامی اشعار این گنجینة ادبی و عرفانی است که از همان آغاز تصویری از فراق و هجران ترسیم می­کند. نکته­ای که قابل تأمل است مفهوم واژ­ه­های «حکایت» و «شکایت» در بیت آغازین مثنوی است که شارحان متعددی اقدام به شرح آن نموده­ و هر کدام تفسیری خاص از آن داشته­اند. این مقاله بر آن است با روش توصیفی- تحلیلی برخی از معانی مطرح شده توسط تعدادی از شارحان را مورد ارزیابی و نقد قرار داده و در اثبات معانی و مفهوم ادعایی، موضوع را در دو محور بافت عمودی نی­نامه و بافت تناسبی و تناقضی واژه با منازل، وادی­ها و مقامات عرفانی، مورد بحث و تحلیل قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از این است که مباحث عرفانی در هر اثر ادبی، از جمله مثنوی معنوی، آن­چنان گسترده و پرمحتواست که هرکسی به قدر و توان دانش خود می­تواند آن را درک کند. مفهوم «شکایت» در نی نامه شکایت اعتراض آمیز نیست که برخی از شارحان آن را بیان کرده­اند، بلکه «نفیر» جدایی، «شرح درد اشتیاق» و «ناله» و مناجات عاشقانه­ای است که مولوی در محور عمودی شعر آن را رمزگشایی کرده است.

Keywords