Хабаршысы. Экономика сериясы (Dec 2016)
Средние величины в статистике. Статистикадағы орташа шамалар.
Abstract
В данной статье рассматриваются виды средних величин ипоказатели вариации. Средняя величина это обобщающий пока-затель статистической совокупности, который погашает инди-видуальные различия значений статистических величин, позво-ляя сравнивать разные совокупности между собой. Средняявсегда обобщает количественную вариацию признака, т.е. всредних величинах погашаются индивидуальные различия еди-ниц совокупности, обусловленные случайными обстоятельства-ми. В отличие от средней абсолютная величина, характери-зующая уровень признака отдельной единицы совокупности, непозволяет сравнивать значения признака у единиц, относящихсяк разным совокупностям. Так, если нужно сопоставить уровниоплаты труда работников на двух предприятиях, то нельзя срав-нивать по данному признаку двух работников разных предприя-тий. Оплата труда выбранных для сравнения работников можетбыть не типичной для этих предприятий. Если же сравниватьразмеры фондов оплаты труда на рассматриваемых предп-риятиях, то не учитывается численность работающих и, следо-вательно, нельзя определить, где уровень оплаты труда выше. Вконечном итоге сравнить можно лишь средние показатели, т.е.сколько в среднем получает один работник на каждом предп-риятии. Таким образом, возникает необходимость расчета сред-ней величины как обобщающей характеристики совокупности. Бұл мақалада статистикадағы орташа шамалардың әдістері мен тә-сілдері қарастырылған. Орташа шаманың түрлері мен оның қолданылуы,ерекшеліктері мен формулаларына анықтамалар берілген. Статистикадакөрсеткіштер жиынтығының өзгеруін зерттеу және жиынтықты дәл, дұ-рыс көрсету үшін және берілген бірліктерді дұрыс қамту үшін ортақ көр-сеткіштер жүйесі қажет. Мұндай көрсеткіштерді орташа шама әдісі ар-қылы алады және ол қорытындылаушы көрсеткіш болып табылады. Ор-таша шамалар дегеніміз біртектес жиынтықты белгілі бір жағдайда жәнеуақытта өзіне тән белгілері бойынша жинақтап көрсететін орташа санмөлшері, яғни біртектес жиынтық бірліктерінің орта есеппен алынатынбелгісінің барлық бірліктерге жатқызылатын сандық шамасы. Орташашамалардың ішінде ең кең тарағаны және көп қолданылатыны арифме-тикалық орташа шама мақаланың өзектілігі болып табылады. Арифмети-калық орташа шама жалпы жиынтықтағы өзгермелі белгілердің жекемәндерінің қосындысы болғанда ғана қолданылады. Оның екі түрі бар:жай және салмақталған.
