"Vzhledově neodolatelný", ale "povahově nesnesitelný", czyli o niektórych czeskich przymiotnikach i przysłówkach

Abstract

Visually irresistible, but essentially unbearable, or on some of Czech adjectives and adverbs The present contribution from the field of comparative Slavonic word for­ mation deals with a specific feature of the Czech language, namely its frequent (in comparison to other Slavonic tongues) use of adjectives of passive possibility (impossibility), which in Czech usually assume the suffix -telný (or ne-telný), and of so-called viewpoint adverbs, like cenově, vzhledově, and povahově. The article’s main focus is the situation of Czech from a diachronic perspective. Emphasis is also placed upon the differences between particular Slavonic languages as well as in academic traditions of linguistics in particular Slavonic nations. These theoretical remarks are illustrated with examples of different languages conveying the same message with means that are either synthetic (one word, e.g. adjective or adverb) or analytic (multi-word phrase). Vzhledově neodolatelný, ale povahově nesnesitelný, czyli o niektórych czeskich przymiotnikach i przysłówkach Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na specyficzną sytuację języka czeskiego, polegającą na wysokiej częstotliwości (w porównaniu z językiem polskim lub innymi językami słowiańskimi) tworzenia i używania przymiotników (nie)możliwościowych z formantem -telný (ew. ne–telný) oraz tzw. przysłówka względu typu cenově, vzhledově, povahově itd. Odwołując się do odpowiedniej literatury fachowej, autorka przedstawia omawiany temat w ujęciu diachronicznym, zwracając równocześnie uwagę na różnice w konkretnych językach słowiańskich oraz w interpretacjach prezentowanego zjawiska w tradycji lin­gwistycznej poszczególnych narodów słowiańskich. Uwagi natury teoretycznej ilustrowane są przykładami wyrażania tej samej treści – w zależności od danego języka – w sposób syntetyczny (w postaci przymiotnika/przysłówka) albo analityczny (w postaci konstrukcji wielowyrazowej).

Keywords

• adverb
• adjective
• suffix –telný
• Czech language