Dini Araştırmalar (Nov 2016)
“Divanu Lugati't-Türk'te Kadın İle İlgili Kavramlar
Abstract
Kadın, hemen her dönemde üzerinde olumlu ve olumsuz düşüncelerin ileri sürüldüğü bir konu olarak da görülmüştür. Bazı dönemlerde kadının erkeklerin alt cinsi, bazı dönemlerde ikinci sınıf insan, bazı dönemlerde utanılacak bir varlık ve çok az olarak da erkek ile eşit bir varlık olarak değerlendirilmiştir. Türk tarihinde ise kadın genel olarak erkek ile eşit konumda bulunmuş ve bunun için de karı kocadan her biri diğeri için “eş” olarak kabul edilmiştir. Bu çalışmada, henüz yeni Müslüman olmuş olan Türk milletinin ilk ve en geniş kapsamlı sözlüğü konumundaki Kaşgarlı Mahmud’un Divanu Lügâti’t-Türk adlı eserinde kadın ile ilgili kavramlar ele alınacaktır. Adı geçen eserde kadın ile ilgili hemen her alanda bir ya da birkaç kelimenin bulunması, Türk Milleti’nin kadına verdiği önemli göstermesi bakımından önemlidir. Divan’da kadın ile ilgili kelimelerden bir kısmı şöyledir: Kadın anlamında “uragut”, hatun anlamında “katun”, anne anlamında “ana/hana”, sütanne anlamında “awurta”, teyze anlamında “kükü/küküy”, soylu kadın anlamında “kunçuy”, hanedan soyundan gelenlen kadın anlamında “oqlagu katun”, şehzade kızları anlamında “tarım”, üvey kız anlamında “baldır kız”, cariye anlamında “as, ay, awınçu, kaçaç, kız, kümüş, kün, tal bodlug, yinçü /cinçü, yinçge kız”, yaşlı kadın anlamında “kurtga”, süslenmiş kadın anlamında “yaldrık”, mihir anlamında “başın, kalın”, dul kadın anlamında “tul tugsak”, yaşmak anlamında “bürüncük, saraguç”, küpe anlamında “tolgag”, temiz-pürüzsüz anlamında “özök”, fahişe anlamında “ekek”, lezbiyen anlamında “sürtük”, kadının en küçük kız kardeşi anlamında “baldız”, erkeğin küçük kız kardeşi anlamında “sinil”, kadının küçük erkek kardeşi anlamında “yurç”, gelin anlamında “kelin, egetlig”, kadının eniştesi anlamında “namıja”, ağabeyin hanımı anlamında “yenge”, kadının anne, baba ve kardeşi gibi yakınları anlamında “tünür”, işve ve cilve anlamında “kılınç”, evlenmek anlamında “beglenmek” gibi kelimeler Divânu Lugâti’t-Türk’te yer alan sözcüklerden bazılarıdır.
Keywords
