جستارهای اقتصادی (Mar 2023)
پارادوکس صورتبندی تغییرات نهادی؛ یک مرور نظاممند
Abstract
«توسعه اقتصادی متوقف بر تغییر و بازسازی نهادی است». سوال اصلی پژوهش این است که «نقطه شروع تغییر نهادی کجاست؟ بازیگران اصلی و سازوکار تغییر نهادی چیست؟». بسیاری از اندیشمندان توسعه پس از رسیدن به این سؤال متوقف شدهاند و نظریات انگشتشماری درخصوص صورتبندی تغییر نهادی میتوان یافت. تأکید بر متغیرهای برونزا بهعنوان محرک تغییر نهادی، با چالش بیعملی و انتظار برای تغییر متغیرهای برونزا براساس شانس مواجه میشود. ازسویدیگر، تغییر نهادی درونزا نی با پارادوکس نظری سواری مجانی مواجه میشود؛ جایی که براساس تئوری کنش جمعی، دلیلی وجود ندارد اعضای جامعه در فرآیند تغییر نهادی مشارکت کنند؛ ازاینرو هر دو رویکردِ حدی، دستکم در سطح نظری، با چالش یا تناقض مواجه میشوند.در این مقاله تلاش شده است با بررسیِ نظاممندِ شش نظریه مهم تغییر نهادی (رویکرد تطوری هایک، رویکرد شناختی نورث، نظریه بزنگاههای کراسنر، رویکرد نهادها بهمثابه تعادل، رویکرد اقتصاد سیاسی عجماوغلو و رویکرد خودآگاهی رودریک) و تحلیل آنها، نحوه مواجهه آنها با پارادوکس یادشده ارزیابی شود. نتایج نشان میدهد تحلیل دیدگاهها براساس دو عنصرِ «عامل تغییر» و «سازوکار تغییر» نهادی بهخوبی امکان مقایسه آنها را فراهم میکند و سرانجام اینگونه نتیجهگیری شده است که لحاظ متغیر فازی میزان درونزایی تغییرات نهادی، میتواند موانع نظری و عملی صورتبندی تغییر نهادی را برطرف نماید.
Keywords
