Eskiyeni (Mar 2023)
Dinî Başa Çıkma: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması
Abstract
Dinî başa çıkma, bireyin yaşadığı durumlarla baş etme sürecinde dinî inanç, ibadet ve uygulamalara başvurmasıdır. Son yıllarda Türkiye’de bireylerin dinî başa çıkma stratejileri konusunda yapılan çalışmaların sayısı artmaktadır. Genellikle tarama yöntemleriyle gerçekleştirilen bu çalışmalarda yurtdışında geliştirilerek Türkiye’ye uyarlanan ölçekler kullanılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin dinî kültürel yapısına uygun; farklı cinsiyet, yaş, yerleşim yeri, eğitim ve dindarlık düzeyindeki kişileri kapsayan bir dinî başa çıkma ölçeği geliştirmek amaçlanmaktadır. Bu kapsamda öncelikle yakın çevredeki kişilerle yapılan mülakatlardan da yararlanarak konuyla ilgili bir kavram havuzu oluşturulmuştur. Daha sonra bu kavram havuzundan hareketle 76 maddelik taslak ölçek hazırlanmıştır. Ölçeğin kapsam geçerliğinin sağlanması amacıyla altı uzmanın görüşüne başvurulmuştur. Uzman görüşleri doğrultusunda iki özelliği birden ölçen 3 madde ikiye ayrılmış, 7 madde ölçekten çıkarılmış ve iki madde de ölçeğe eklenmiştir. Bunun yanında 2 dilbilgisi, iki de ölçme ve değerlendirme uzmanının görüşleri alınarak ölçek revize edilmiştir. Sonuçta 4’ü olumlu dinî başa çıkma, 4’ü olumsuz dinî başa çıkma boyutunun altında yer alan 8 faktörlü 74 maddelik bir ölçek elde edilmiştir. 5’li Likert tipi olarak hazırlanan ölçek anlaşılabilirlik ve süre açısından kontrol için on kişilik bir örneklem grubuna uygulanmıştır. İfadelerin anlaşılır olduğu ve ortalama 5 dakikada ölçeğin tamamlandığı tespit edildikten sonra etik kurula başvurulmuştur. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu Başkanlığının 11/03/2022 tarih, 03 sayılı toplantı ve 2022/110 sayılı kararı ile onaylanan taslak ölçeğin ilk uygulaması 2022 yılının Nisan ve Mayıs aylarında gerçekleştirilmiştir. 373 katılımcı tarafından uygun şekilde doldurulan ölçeğin KMO ve Barlett’s Testinin sonuçlarının anlamlı olduğu görülmüş ve açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda ayırt edicilik düzeyi 0,40’ın altında kalan ve birden fazla faktöre, birbirine yakın oranda yük veren 38 madde ölçekten çıkarılmıştır. 6 faktör altında toplanan 36 maddenin faktör yapısının doğrulanması amacıyla ölçek 257 kişiden oluşan farklı bir örnekleme tekrar uygulanmıştır. Ölçeğin doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarının da açımlayıcı faktör analiziyle uyumlu olduğu görülmüştür. Sonuç olarak tüm alt boyutlarda yüksek düzeyde güvenirliğe sahip; olumlu ve olumsuz iki boyutlu, altı faktörden oluşan; geçerli, güvenilir ve kuramsal temeli güçlü bir dinî başa çıkma ölçeği elde edilmiştir.
Keywords
