تحلیل ارتباط بین کیفیت کالبدی محیط‌های شهری و استرس درک شده شهروندان، (مطالعه موردی: کلانشهر اصفهان)

Abstract

رشد شهرنشینی با افزایش اختلالات‌روانی همراه است. یکی از مهم­ترین اختلالات‌روانی، استرس درک‌شده توسط شهروندان است. استرس سابقه­ای طولانی در علوم پزشکی دارد. امروزه محیط‌ زندگی شهروندان به‌عنوان منبع اصلی ایجاد استرس شناخته می‌شود. با این رویکرد، پژوهش حاضر در راستای پاسخ به این سوال انجام شد که در محله‌های شهری، چه ابعادی از کیفیت کالبدی بر استرس درک‌شده تأثیر بیشتری دارد. برای پاسخ به این سؤال، محله مفت‌آباد به‌عنوان یک محله با کیفیت نامطلوب و محله مرداویج به‌عنوان یک محله با کیفیت مطلوب در کلانشهر اصفهان انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه کیفیت محیطی محقق ساخته و همچنین پرسشنامه استاندارد استرس درک‌شده کوهن و همکاران (1983) استفاده شد. تعداد 434 نفر در تکمیل پرسشنامه­ها همکاری کردند. تحلیل اطلاعات با استفاده از ضریب همبستگی معمولی و جزئی و رگرسیون خطی انجام شد. براساس یافته‌های پژوهش، میزان استرس ادراک شده توسط ساکنان محله مفت‌آباد بیشتر از محله مرداویج بود. نمره میانگین استرس درک شده در محله مفت‌آباد برابر با 07/2 و در محله مرداویج برابر با 04/1 برآورد شد. براساس مدل‌های مستخرج از تحلیل رگرسیون خطی چندمتغیره، متغیرهای زیبایی و نظم بصری، جذابیت عملکردی و آسایش محیطی به ترتیب بیشترین تأثیرگذاری را بر استرس درک‌شده داشتند. براساس مدل­های پیشنهادی، کیفیت کالبدی محیط‌ در محله مفت‌آباد 67 درصد و در محله مرداویج 46 درصد از تغییرات استرس درک شده را پیش بینی کردند. نتایج پژوهش حاضر در توافق با سایر پژوهش ها نشان داد، افرادی که در محیط های شهری با کیفیت پایین زندگی می‌کنند بیشتر از سایر افراد در معرض استرس هستند. از این رو رابطه میان برنامه‌ریزان شهری و روانشناسان باید تقویت شود تا راهکارها و سیاست­هایی اتخاذ شود که از طریق برنامه‌ریزی و طراحی محیط بتوان شاخص­های سلامت‌روانی شهروندان همچون استرس درک‌شده را بهبود بخشید.

Keywords

• کیفیت محیط
• کیفیت کالبدی
• سلامت‌روانی
• استرس درک‌شده