ارزیابی کارایی جذب و مصرف نیتروژن در ارقام گندم (Triticum aestivum L.) تحت شرایط آب و هوایی کرمانشاه

Abstract

جبران عنصر نیتروژن از طریق مصرف کودهای شیمیای باعث به هم خوردن تعادل شیمیایی خاک، شستشوی سریع­تر آن و آلودگی بیشتر منابع آبی می­شود که در نهایت کاهش کارایی مصرف نیتروژن را در پی دارد. به منظور ارزیابی کارایی جذب و مصرف نیتروژن در ارقام گندم، آزمایشی به صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط آب و هوایی کرمانشاه در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح کود نیتروژن (90، 180، 300 و 360 کیلوگرم اوره در هکتار) در قالب عامل اصلی و ارقام گندم پارسی، زارع، پیشگام و اروم در قالب عامل فرعی بود. صفات مورد ارزیابی شامل عملکرد ماده خشکل کل، عملکرد دانه، درصد نیتروژن زیست توده و کارایی جذب، تبدیل و مصرف نیتروژن بود. نتایج نشان داد که رقم پیشگام در مقایسه با سایر ارقام از ویژگی­های اکوفیزیولوژیک بهتری در شرایط تیمارهای مصرف کود نیتروژن برخوردار بود. صرف‌نظر از ارقام گندم، با افزایش میزان کاربرد کود اوره از 90 به 360 کیلوگرم در هکتار، عملکرد ماده خشک کل (94/65 درصد) و عملکرد دانه (06/73 درصد) افزایش یافت. رقم پیشگام نسبت به سایر ارقام از عملکرد دانه بیشتری (37/37 درصد) برخوردار بود. بالاترین عملکرد دانه در رقم پیشگام (8950 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 360 کیلوگرم اوره در هکتار و پایین­ترین آن در رقم اروم (1264 کیلو گرم در هکتار) و شرایط کودی 90 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد. نتایج نشان داد بیشترین کارایی جذب نیتروژن در پایین­ترین سطح کودی برای رقم زارع (70/0 کیلوگرم نیتروژن بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) و کمترین آن در بالاترین سطح کودی برای رقم اروم (26/0 کیلوگرم نیتروژن بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) بدست آمد. بیشترین کارایی تبدیل نیتروژن در رقم پیشگام (59 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن) در شرایط 90 کیلوگرم اوره در هکتار و کمترین آن در رقم اروم (37 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن) در شرایط 360 کیلوگرم اوره در هکتار مشاهده شد. رقم پیشگام در شرایط 90 کیلوگرم اوره در هکتار بیشترین (36 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) و رقم اروم در شرایط 360 کیلوگرم اوره در هکتار کمترین (10 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاک) کارایی مصرف نیتروژن را داشت.

Keywords

• ارقام گندم
• کارایی تبدیل نیتروژن
• کارایی جذب نیتروژن
• کارایی مصرف نیتروژن
• نیتروژن زیست توده