Bulletin of the Mineral Research and Exploration (Jul 2003)
ÇANKIRI-ÇORUM HAVZASI BATI KENARININ ERKEN-ORTA MİYOSEN PALEOCOĞRAFİK EVRİMİ
Abstract
Çankırı-Çorum havzası, Orta Anadolu'da Tersiyer'de gelişen havzalardan birisidir ve Paleosen'den Pliyosen'e kadar önemli tortul birikimine sahip olmuştur. Bu çalışmada havzanın Erken- Orta Miyosen dönemindeki tektonik rejimi ve buna bağlı gelişen sedimanter ortamlar ele alınmıştır. Bu jeolojik dönemde havzada genişlemeli tektonik rejimin hakim olduğu ve birbirleri ile yanal-düşey geçişli olan Kumartaş ve Hançili formasyonlarının depolandığı görülür. Formasyonların yaşı memeli fosillere dayanılarak (MN 3, 4, 5) verilmiş ve uygun istiflerden ölçülü kesitler alınarak fasiyes analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda belirlenen fasiyesler şunlardır; masif-organize olmayan konglomera, dereceli-matriks destekli konglomera, tabakalı-tane destekli konglomera, masif kumtaşı, düzlemsel çapraz tabakalı kumtaşı, teknemsi çapraz tabakalı kumtaşı, ripıl çapraz laminalı kumtaşı, boylanmalı- tabakalı kumtaşı, masif çakıllı çamurtaşı, organik maddece zengin kiltaşı, masif marn, laminalı, yeşil-sarı renkli kiltaşı, tabakalı-fosilli kireçtaşı, ooidli kireçtaşı, kömür ve tüfittir. Fasiyesler birbirleri ile yanal ve düşey geçişli olup belirli fasiyes toplulukları oluşturmaktadırlar. Fasiyes toplulukları, Erken-Orta Miyosen döneminde üç farklı sedimanter ortam oluştuğunu göstermektedir. Bunlar; alüvyal yelpaze ve akarsu (kütle akma katkılı örgülü akarsu, menderesli akarsu ve taşkın düzlüğü), göl kıyısı (fan-delta, kıyı yakını kum barları, karbonat bankları) ve göl merkezi (derin ve sığ göl) ortamlarıdır. Bölgedeki genişlemeli tektonik rejime bağlı olarak gelişen normal faylar havza kenarı ve havza içindeki paleoyükseltilerin düşey hareketlerini kontrol etmişler ve buna bağlı olarak göl seviyesi oynamalarına neden olmuşlardır. Göl seviyesinin düştüğü periyodlarda kara alanlarında derin kazıma olup kırıntılı malzemeyi göl içine taşıyan alüvyal yelpaze ve fan delta süreçleri hakim olmuştur. Tersine işleyen süreçlerde ise göl seviyesi yükselmeleri sonucunda göl içine dolan malzeme yeniden işlenerek kum barlarını oluşturmaktadır. Ayrıca kırıntılı getiriminin olmadığı periyodlarda karbonat çökelimi etkin olup, banklar oluşturmuşlardır. Belirli zamanlarda su seviyesi yükselmeleri büyük derinlik oluşturmuş ve havza içindeki paleoyükseltileri bile örtecek düzeye gelmişlerdir. Havza Geç Pliyosen'de batı kenarı normal faylı, doğu kenarı bindirmeli bir tektonik kama ile parçalanmış ve depolanan Miyosen tortulları deformasyona uğramıştır.
