فراتحلیل متغیر حجم خشک‌دار در جنگل‌های هیرکانی

Abstract

سابقه و هدف: در جنگل­شناسی همگام با طبیعت، خشک­دارها به دلیل داشتن نقش اساسی در حفاظت از تنوع زیستی در بوم­سازگان جنگل از اهمیت زیادی برخوردار هستند. در همین راستا میزان (حجم) خشک‌دار در جنگل­های طبیعی می­تواند راهنمایی برای نگهداشت آن در جنگل‌های مدیریتی باشد. یکی از مهم‌ترین پرسش­های مطرح در سال­های اخیر این است که در جنگل­های طبیعی مدیریت‌شده چه مقدار خشک‌دار در جنگل­ها می­تواند پیشنهاد گردد. بررسی منابع نتایج متفاوتی را برای حجم خشک‌دار در جنگل­های هیرکانی نشان می­دهد. ازاین‌رو در یک فراتحلیل مجموعه­ای از پژوهش­ها در جنگل‌های هیرکانی بررسی شد. این اولین مطالعه فراتحلیل در زمینه ویژگی ساختاری مهم و مورد توجه در جنگل­شناسی نزدیک به طبیعت، به‌نام حجم خشک‌دار در جنگل‌های هیرکانی می­باشد.مواد و روش‌ها: این مطالعه شامل طراحی و راهکار جستجو، جمع­آوری مقالات و استخراج داده از آن­ها، بررسی معیارهای ورود و خروج و درنهایت تجزیه آماری داده‌های استخراج شده است. پژوهش­های مرتبط با موضوع خشک‌دار در پایگاه­های ملی و بین‌المللی شامل SID، Science Direct، Web of Science، Scopus، Google Scholar و IranDoc بدون محدودیت زمانی تا اردیبهشت 1401 جستجو شدند. در این پژوهش پس از بررسی دقیق مقالات متعدد، درنهایت از داده­های (میانگین، انحراف از معیار و تعداد نمونه)16 پژوهش اصیل مرتبط با متغیر حجم خشک‌دار در جنگل‌های هیرکانی استفاده شد که دارای 163 نمونه و مساحت کل قطعات نمونه 44/92 هکتار بودند. بعد از استخراج داده­ها، از آزمون کیو کوکران و شاخص I2 برای ارزیابی ناهمگنی بین پژوهش­ها و انتخاب مدل مناسب برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها استفاده شد. برای یافتن منبع ناهمگنی بین پژوهش­ها، تحلیل زیرگروه بر اساس مناطق جغرافیایی (استان) و ترکیب درختی انجام شد. در این پژوهش برای بررسی سوگیری انتشار از آزمون­های ایگر و بگز استفاده شد. آنالیز داده­های استخراج شده با نرم­افزار Comprehensive meta-analysis ver. 3.7 انجام شد.نتایج: میانگین حجم خشک‌دار با توجه به معنی­دار شدن آزمون کیو کوکران و شاخص I2 براساس مدل اثرات تصادفی 293/35 مترمکعب در هکتار (بازه اطمینان 95 درصد: 817/45-769/24) برای جنگل‌های هیرکانی محاسبه شد. تحلیل زیرگروه­ها نشان داد بیش‌ترین این میزان بر اساس مدل تصادفی در جنگل‌های استان گلستان به میزان 520/50 مترمکعب در هکتار (بازه اطمینان 95 درصد: 372/55-669/45) می­باشد. در این پژوهش آزمون سوگیری انتشار معنی­دار نبود (مقدار پی برای آزمون­های ایگر و بگز به ترتیب 28/0 و 24/0 بود).نتیجه­ گیری: میانگین حجم خشکه‌دار در جنگل‌های هیرکانی در حد متوسط» برآورد شد. بر این اساس نگهداشت حداقل 35 مترمکعب در هکتار خشکه‌­دار در جنگل‌های هیرکانی مدیریت‌شده می­تواند تضمینی برای حفظ کارکردهای زیستی این درختان باشد.

Keywords

• پوسیدگی
• جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت
• جنگل کهن‌رست
• راش شرقی
• ساختار جنگل