بررسی نقش‌های معنایی – منظوری جملات پرسشی در اشعار امیر هوشنگ ابتهاج (سایه)

Abstract

یکی از رایج‌ترین مقوله‌های دستوری در زبان‌های دنیا جملات پرسشی است، جملات پرسشی در شعر معاصر ازجمله اشعار امیرهوشنگ ابتهاج گاهی نقش‌های معنایی منظوری دارند و کاربرد آن‌ها برای سؤال نیست، بلکه برای تعجب، خبر دادن، یأس، شکایت، اعتراض، توبیخ، ملامت و ... به کار می‌روند. این پژوهش با هدف شناخت مقوله‌های معنایی – منظوری جملات پرسشی در اشعار امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) نوشته شده‌است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است. جامعۀ آماری تمام دفتر‌های شعر سایه است و به‌صورت تصادفی ۱۲۰ غزل، ۸۴ شعر نیمایی، ۱۷ دوبیتی، ۱۰ مثنوی و ۸ قطعه موردبررسی قرار گرفت، سایه در ۱۸۷ مورد از جملات پرسشی در معنای ثانوی استفاده کرده‌است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که ابتهاج از ۲۸ مورد از کارکرد‌های معنای ثانوی جملات پرسشی استفاده نموده‌است. تحلیل آماری داده‌ها بیانگر این نکته است که پربسامدترین کارکردهای اغراض ثانوی جملات پرسشی به ترتیب عبارت‌اند از: آرزو، اعتراض، تعجب، شکایت، اظهار عجز، تردید، استفهام انکاری، یأس و ناامیدی، تعظیم و تأکید و تقریر خبر و جلب‌توجه .

Keywords

• ابتهاج
• مقوله‌های دستوری
• نقش‌های معنایی
• نقش‌های منظوری
• جملات پرسشی
• معانی ثانویه
• شعر معاصر