Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Dec 2020)
ÂŞIK DERTLİ DİVANİ’DE TASAVVUFÎ TEMA
Abstract
Âşıklık geleneği günümüzde İslamiyet sonrası kazandığı yeni kimlikle dikkate değer bir alanı ifade etmektedir. Bu geleneğin icracısı olan âşıklar, Alevi ve Bektaşiler için bireysel ve sosyal hayatın düzenlenmesinde önemli dinsel bilgi ve uygulamaları aktaracak şekilde görevler üstlenmişlerdir. Bu bağlamda ele aldıkları konular ve bulundukları konum; toplumu, inancı ve geleneği tanımlamada anahtar roldedir. Âşık, içinde bulunduğu toplumun tercümanıdır. İçinde yaşadığı kültürün taşıyıcısı, temsilcisidir. Alevi ve Bektaşi geleneği içerisinde âşıklar, inanç sisteminin temel unsurlarından birisi haline dönüşmüşlerdir. Öyle ki kullandıkları enstrümanı, gelenek içerisinde “Telli Kur’an” olarak adlandırmışlardır. Çağımızda âşıklık geleneğini devam ettiren önemli isimlerden biri de Dertli Divani’dir. Dertli Divani, 21. yüzyılda Alevi ve Bektaşi geleneği içerisinde âşıklık geleneğinin ve cem ayinlerindeki dedelik kurumunun icracısı ve üyesi olması dolayısıyla önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmanın amacı; Âşık Dertli Divani’nin şiirlerinde tasavvuf anlayışı ve buna ait unsurları tespit etmektir. Araştırmanın verileri doküman incelemesi yöntemiyle toplanmış; elde edilen veriler içerik analizi kullanılarak çözümlenmiştir. Çalışmaya ait veriler Âşık Dertli Divani’ye ait 52 şiirden elde edilmiştir. Araştırma sonucunda Âşık Dertli Divani’nin tasavvuf terminolojisini zengin bir biçimde şiirlerinde kullandığı tespit edilmiştir. Şiirlerinde tasavvufta önemli bir yere sahip olan “Nûr-u Muhammediyye” anlayışının yansıması görülmektedir. Alevîlikte, Allah’tan ilk tecelli eden şeyin Muhammed-Ali’nin nuru olduğu düşüncesinden hareketle şiirlerde Allah, Hz Muhammed ve Hz. Ali birlikte yer almıştır. Bu düşünüş biçimi Dertli Divani’nin şiirlerinde Alevi ve Bektaşi inanç motifleriyle şekillenmiştir. Dertli Divani’nin şiirlerinde Hz Ali, Ehlibeyt, Hz. Hüseyin ve On iki imam sevgisi, derin bir inançsal bağlılıkla ele alınmaktadır.
Keywords
