تحلیل گفتمان روایی و بُعد تعاملی کلام در روایت «حسن قناد و ملک ابراهیم»

Abstract

نشانه- معناشناسی روایی به بررسی ویژگی‌های روایی داستان می‌پردازد تا شرایط تولید و دریافت معنا در گفتمان را نشان دهد. گفتمان پایه و اساس پژوهش‌های معناشناسی است. این پژوهش با روش تحلیلی– توصیفی، در قالب نشانه- معناشناسی و با بهره گرفتن از الگوی شعیری و آمیختن آن با الگوی الماسی شکل ویلیام لباو به تحلیل گفتمان روایی، پویایی و بُعد تعاملی کلام در روایت «حسن قناد و ملک ابراهیم» از مجموعه قصه‌های «دیار همیشه بهار» اختصاص دارد. در تحلیل گفتمانی این روایت، تلاش بر این است که، علاوه بر تبیین زنجیره‌های پیکرۀ روایی این داستان به بیان ابعاد کلامی شکل‌دهندۀ آن نیز پرداخته شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در این گفتمان روایی، «ملک ابراهیم»، شخصیت اصلی داستان، به دنبال شناخت محیط اطراف و تغییر وضعیت زندگی خویش است و این تغییر ناخودآگاه و توسط دختری زیباروی، در بستر زمانی و مکانی ویژه‌، همراه با حوادث پیاپی رخ می‌دهد و فرآیند پویای تولید معنا در آن از یک طرف، به سبب تعامل عوامل درون متنی(کنش‌گزاران وکنش‌پذیران) و از سویی دیگر، به سبب تعامل عوامل برون متنی (راوی و روایت‌شنو) است؛ راوی در این داستان بخوبی توانسته است با گذر از کارکردهای تعاملی در خلق معنای نخستین و رسیدن به کارکردهای معنایی برون زبانی، نظام‌های خاصی از گفتمان روایی را شکل داده و دست به آفرینش پیکرۀ روایی پویا و هدفمند در قلمرو زبان و ادبیات بزند.

Keywords

• نشانه
• معناشناختی
• روایت
• ابرهیم
• قناد