تأثیر سطوح مختلف ساپونین بر گوارش‌پذیری، فراسنجه‌های شکمبه‌ای و خونی در گوسفندان نر بلوچی

Abstract

سابقه و هدف: با توجه به روند خشکسالی‌های اخیر و افزایش قیمت نهاده‌ها، بهره‌وری از هر ماده خوراکی را که در تغذیه دام‌ها قابل استفاده باشد را اجتناب‌ناپذیر کرده است. استفاده از بقایای کشاورزی ضمن برآورد بخشی از نیازهای دام با هزینه کم، غالبا با مشکلاتی همچون وجود ترکیبات ضد‌تغذیه‌ای مثل تانن و ساپونین روبروست. این آزمایش به‌منظور بررسی اثر ساپونین بر فعالیت‌های تخمیری، عملکردی و فراسنجه‌های متابولیکی گوسفندان بلوچی طراحی و اجرا گردید. مواد و روش‌ها: این آزمایش که با استفاده 3 راس گوسفند نر بلوچی با میانگین وزن زنده 2±40 کیلوگرم که حدودا 9 ماه سن داشتند، در قالب طرح چرخشی در سه دوره 21 روزه شامل 14 روز دوره عادت‌پذیری و 7 روز دوره نمونه‌گیری صورت گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل: مقادیر متفاوتی از ساپونین خالص به نسبت‌های 0، 60 و 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم ماده خشک، به خوراک افزوده شد. جیره مورد استفاده بر اساس احتیاجات غذایی گوسفندان نر بلوچی و با استفاده از نرم افزار SRNS ورژن 2007 تنظیم شد که شامل مخلوط علوفه و کنسانتره با نسبت‌های 50:50 بود. جیره‌ها به صورت کاملاً مخلوط و در دو وعده صبح (08:00) و بعدازظهر (20:00) در اختیار دام‌ها قرار می‌گرفت. حیوانات در طول دوره آزمایش دسترسی آزاد و خوراک داشتند. داده های آماری به دست آمده، در قالب طرح چرخشی با رویه Mixed، نرم افزار SAS 9.1 مورد سنجش ارزیابی قرار گرفتند.برای اندازه گیری متابولیت های خونی، نمونه خون از ورید وداج گردن برداشت شد. نمونه‌های خون به لوله‌های آزمایش منتقل و پس از 15 دقیقه در دمای اتاق، سانتریفیوژ (به مدت 15 دقیقه در xg 1509) گردید، پلاسما آن جمع آوری شد و سپس به میکروتیوب‌های استریل منتقل شد. پلاسما تا آنالیز بعدی در دمای 20- درجه سانتیگراد نگهداری شدیافته‌ها: نتایج نشان داد که اضافه کردن ساپونین تأثیری بر قابلیت هضم ظاهری ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، الیاف نامحلول در شوینده‌خنثی و الیاف نامحلول در شوینده‌اسیدی نداشته است. تیمارهای آزمایشی نتوانستند بر میزان سطح اوره، تری‌گلیسیرید و گلوکز خون تأثیر معنی‌داری داشته باشند. با این حال سطح کلسترول خون تحت تأثیر غلظت‌های مختلف ساپونین قرار گرفت بطوری که در تیمار های 60 و 120 میلی‌گرم ساپونین به طور معنی‌داری کمتر از تیمار شاهد بود )05/0< .(P نیتروژن آمونیاکی شکمبه در زمان‌های، قبل از خوراک، 2 و 4 ساعت بعد از خوراک تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت، این در حالی است که میانگین غلظت نیتروژن آمونیاکی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت )05/0< .(P به‌طوری که با افزایش مقادیر ساپونین، میزان نیتروژن آمونیاکی شکمبه نیز کاهش یافت. حضور ساپونین در شکمبه موجب بروز تفاوت معنی‌داری در pH شکمبه گوسفندان بلوچی نشد.نتیجه گیری: نتایج آزمایش حاضر نشان داد که افزایش میزان ساپونین در جیره، باعث کاهش سطح نیتروژن اوره‌ای شکمبه و برخی از پارامترها خونی شده، که این امر می‌تواند اثرات مخربی در رشد حیوان داشته باشد. افزایش ساپونین در سطح بالاتر از 60 میلی گرم در کیلو گرم ماده خشک مصرفی در جیره، منجر به کاهش معنی دار کلسترول خون شده است. باتوجه به داده های این آزمایش و نتایج گزارش شده در آزمایشات گوناگون توصیه می‌گردد که مصرف مواد خوراکی ساپونین دار هدفمند صورت پذیرد ودر تغذیه دام محدودتر مورد استفاده قرار گیرد تا عوارض جانبی کمتری در عملکرد و سلامتی حیوان داشته باشد.

Keywords

• ساپونین
• فراسنجه‌های‌های خونی
• فراسنجه‌های شکمبه‌ای
• قابلیت هضم مواد مغذی
• گوسفند نر بلوچی