بررسی اثر خصوصیات مکانی حوزه آبخیز بر واسنجی وقایع تک رخدادی سیلاب (مطالعه موردی: حوضه آبخیز کوه سوخته)

Abstract

استفاده از مدل‌های هیدرولوژیکی یکی از روش‌های رایج در تجزیه‌وتحلیل کمی حوضه‌های آبخیز است. پیشرفت‌های اخیر در زمینه‌سازی‌‌های بارش –رواناب که انعطاف بیشتری در حل مسائل و پدیده‌های هیدرولوژیکی دارند، آن‌ها را جایگزین مناسبی به‌جای روابط تجربی کرده است. به‌طور مرسوم در پژوهش‌های صورت گرفته پیشین مبتنی بر بهینه‌سازی مدل در همان مقیاس محلی موردبررسی قرارگرفته که فاقد عمومیت مکانی است. هدف این مطالعه ارائه پارامترهایی با اندازه معین است تا در سطح عمومی‌تری برای تمام زیرحوضه‌ها پاسخ قابل قبولی را ارائه دهد. بدین منظور پارامترهایی از مدل هیدرو گراف سیلاب که در هیدروگراف سیلاب نقش دارند، در مقیاس زیرحوضه‌ای و بزرگ‌مقیاس مورد مقایسه قرارگرفته است. در این مطالعه از مدلHEC-HMSبرای مدل‌سازی رواناب زیر حوضه‌ها و میزان رواناب خروجی از حوضه استفاده‌شده است؛ برای ساختار مدل از عوامل شماره منحنی SCS برای روش تلفات و هیدروگراف واحد SCS جهت روش انتقال استفاده شد. به‌منظور واسنجی ابتدا بهینه‌سازی پارامترها در هریک از زیرحوضه‌‌ها به‌صورت جداگانه انجام گرفت و سپس مقدار عمومی پارامترها با به دست آوردن اندازه ثابتی از پارامترهای حساس که در همه زیر حوضه‌ها پاسخ قابل قبولی ارائه دهند، انجام شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که گرچه کارایی مدل در واسنجی با پارامترهای محلی برتر از واسنجی با استفاده از پارامترهای بزرگ‌مقیاس است، ولی ایستایی پارامترهای عمومی بهتر است. به‌منظور ارزیابی کارایی مدل از شاخص Nash-sutcliffeاستفاده گردید که این شاخص برای کالیبراسیون محلی 85/0 و کالیبراسیون بزرگ‌مقیاس 65/0 به دست آمد که در دامنه مطلوبی برای شبیه‌سازی قرار دارد.

Keywords

• مقیاس محلی
• بزرگ‌مقیاس
• مدل هیدرولوژیکی
• hec-hms
• scs