İstem (Dec 2019)
Emeviler Döneminde Gayrimüslim İstihdamı (41-132/661-750)
Abstract
Emeviler, Bizans’ın güneydeki önemli üs merkezi olan Suriye bölgesinde kurulmuştur. Bu bölgenin nüfusu, çoğunlukla Bizans’ın bakiyesi olan Rumlardan ve Hristiyan Araplardan oluşmaktaydı. Muaviye tarafından Şam merkezli olarak kurulan Emeviler Devleti de bölgedeki yetişmiş, tecrübeli bürokratlardan yararlanma yoluna gitmiştir. Böyle bir uygulama, devraldıkları bu toprakların yönetiminde sürekliliği sağlamasında Emevilere destek olmuştur. Müslümanlar aynı siyaseti Irak-İran ve Mısır’da da uygulamışlardır. Sonuçta İslam tarihinde yaklaşık 90 yıl süren Emeviler dönemi, gayrimüslimler açısından oldukça rahat bir dönem olmuştur. Bu durum, kısmen İslam’ın gayrimüslimlere tanıdığı haklardan, daha çok da Emevilerin devlet yapısından kaynaklanmıştır. Hz. Muhammed (sav) hayattayken başlayan ve Hulefa-yi Râşidîn tarafından devam ettirilen fetih hareketleri, Emeviler döneminde de hızla sürdürülmüştür. Bu dönemde çok geniş topraklar Emevilerin hâkimiyetine girmişti. Bizans ve Sasani gibi iki önemli köklü medeniyetten Müslümanların hâkimiyetine geçen devasa toprakların en az sorunla idare edilmesi için daha önce işleri yürüten kişilerden yardım almak mantıklı bir uygulama olarak kabul edilebilir. Müslümanlar da özellikle vergi toplama ve toplanan vergilerin divan kayıtlarına geçirilmesi gibi resmî görevlerde tecrübeli, işi bilen gayrimüslimlerden istifade etmişlerdir. Bu çalışmada Emeviler döneminde ağırlıklı olarak divanlarda kâtip olarak istihdam edilen ve halifelere özel doktorluk görevinde bulunan gayrimüslimler ele alınacaktır. Bunun yanında, bu dönemde farklı işlerde ve alanlarda hizmet vermiş olan gayrimüslimler hakkında da örnekler verilecektir.
Keywords
