نقد تحلیل و زیبایی شناسی متون (Jun 2021)
بررسی رویکردهای سنّتی سبک شناسی در خمسۀ نظامیگنجهای
Abstract
سبک و سبکشناسی، از مباحث داراز دامن و گستردۀ حوزۀ ادبیات و نقد ادبی است که با تاریخ ادبیات و زبانشناسی، پیونددارد. از اینرو بررسی سبکشناسانۀ متون نظم و نثر ادبی و دیدگاههای شاعران و نویسندگان، از اهمیّت خاصی برخوردار و مورد توجّه پژوهشگران اعصار گذشته و روزگار معاصر بودهاست. مشخصههای رویکردهای سبکشناسی سنّتی (سبک شناسی شمّی، عاطفی، بیانی و تفسیری) که در آن ذوق، احساس و دریافت شهودی و شمّ شخصی دخالت دارد، در آثار نظامیگنجهای به وضوح دیدهمیشود. در این مقاله برآنیم تا با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و روش تحلیلی– توصیفی، پس از تعریف اصطلاحات، شواهدی از آثار او بیاوریم و دیدگاه‌ها و نگاه تازهاش را دربارۀ شعر و شاعری و همچنین برجستگی‌ها و مشخصههای سبکی آثارش را بررسی کنیم و با رویکردهای سبکشناسی سنّتی تطبیق دهیم. یافته‌ها نشانمی‌دهد که نظامیگنجهای شعر را از مقوله الهام می‌دانستهاست و در اشعارش از هاتف، سروش، جن و خضر سخن می‌گوید که شعر را به او تعلیم میدادهاند. این شاعر برجسته و سبک‌ساز با ساخت ترکیبات خاص و تازه، ابداع معانی جدید، تصویر جزئیات، انتخاب الفاظ و چینش مناسب در محور همنشینی و جانشینی و استفاده از آرایههای ادبی دست به ابتکاراتی زدهاست و سبک نو و طرز جدید خود را بنیان نهادهاست و در طول دوران، پیروان و مقلّدان بسیاری نیز یافتهاست.
