تنوع گیاهان آوندی کوه‌های دمیرلی (استان زنجان، شمال‌غرب ایران)

Abstract

مطالعه حاضر، در کوه‌های دَمیرلی واقع در استان زنجان در شمال ‌‌‌غرب ایران، به منظور معرفی فلور، غنای گونه‌ای، میزان اندمیسم و بررسی وضعیت فیتوژئوگرافی منطقه انجام شد. براساس این مطالعه در مجموع، 809 آرایه از گیاهان آوندی متعلق به 69 تیره و 333 جنس از منطقه دمیرلی معرفی می‌گردد. از نظر شکل زیستی، همی‌کریپتوفیت‌ها با 399 گونه، رتبه نخست را دارند. تروفیت‌ها، کامفیت‌ها و در نهایت فانروفیت‌ها، به ‌ترتیب با 194، 199 و 19 گونه در رتبه‌های بعدی قرار دارند. الگوی توزیع ارتفاعی گونه‌های مورد مطالعه در منطقه دمیرلی یکسان نبود و بر این اساس، ده الگوی مختلف تشخیص داده شد. این مطالعه نشان داد که با افزایش ارتفاع، آشکارا غنای گونه‌ای کاهش پیدا کرده و در طول یک گرادیان ارتفاعی حدودا 1600 متری، نصف می‌شود. شصت و نه درصد از فلور منطقه، به ناحیه ایرانی-تورانی تعلق دارد و گونه‌های اروپا-سیبری/ایرانی-تورانی/مدیترانه‌ای، ایرانی-تورانی/مدیترانه‌ای و اروپا-سیبری/ایرانی-تورانی به ‌ترتیب با 9، 7 و 6 درصد، سهم قابل توجهی در فلور منطقه دارند. پنج درصد از فلور منطقه به گونه‌های چندناحیه‌ای و 3/2 درصد به گونه‌های جهان‌وطن یا تقریبا جهان‌وطنی تعلق دارد. در ارتفاعات پایین، فلور منطقه متاثر از ناحیه مدیترانه‌ای، بخش‌های شرقی و مرکزی ناحیه ایرانی-تورانی و حتی ناحیه صحارا-سندی است. با افزایش ارتفاع، ترکیب فلوریستیک منطقه تغییر یافته و گونه‌های بخش‌های غربی ناحیه ایرانی-تورانی و گونه‌های جهان‌وطن و چندناحیه‌ای غلبه پیدا می‌کنند. در منطقه دمیرلی، 121 آرایه از گیاهان انحصاری ایران حضور دارند که از بین آن‌ها، ۱۱ گونه اندمیک و هشت گونه نیمه‌اندمیک استان زنجان هستند. براساس این مطالعه، مشخص شد که بین عامل ارتفاع و میزان اندمیسم همبستگی معنی‌داری وجود دارد و با صد متر افزایش ارتفاع، میزان اندمیسم هم به میزان 8/3 درصد افزایش می‌یابد.

Keywords

• اندمیسم
• تنوع زیستی
• پوشش گیاهی
• جغرافیای گیاهی
• غنای گونه‌ای
• فلور