الگوی تدوین سیاست‌های دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر بررسی اسناد بالادستی

Abstract

دیپلماسی اقتصادی فن پیاده‌سازی سیاست خارجی است که منافع اقتصادی کشور را دنبال و از توان اقتصادی در سطوح دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی بهره‌مند می‌شود. کیفیت دیپلماسی اقتصادی در هر کشور متأثر از خط‌مشی‌های سیاستی است که عمدتا در ضمن اسناد بالادستی تعیین، هدایت و ارزیابی می‌گردد. هدف این پژوهش ارائه الگوی تدوین سیاست‌های دیپلماسی اقتصادی مبتنی بر تحلیل و استخراج رویه‌های مفهومی آمده در اسناد بالادستی پیشینی است. سند چشم‌انداز 1404، سیاست‌های کلی ‌برنامه‌ چهارم، پنجم و ششم توسعه و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی اسناد منتخب جهت انجام این پژوهش به حساب می‌آیند. پژوهش حاضر بر اساس روش کیفی تحلیل مضمون انجام گردیده و نحوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه‌ای است. در این روش پس از گزینش بندهای مرتبط با حوزه موضوعی پژوهش و انجام کدگذاری باز، در مجموع 172 مضمون پایه و 35 مضمون سازمان‏دهنده ذیل 12 مضمون فراگیر (بازطراحی سیاست خارجی با اولویت‌ اقتصادی و رویکرد تمدنی؛ منطقه‌گرایی؛ انتقال فناوری؛ بهبود تجارت خارجی؛ بهره‌مندی از سرمایه‌گذاری‌های خارجی؛ تعامل سازنده با رژیم‌ها و سازمان‌های اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی؛ ارتقای برند ملی ایران؛ تقویت لجستیک تجاری؛ بهره‌برداری از موقعیت جغرافیایی؛ تدوین نقشه راه؛ مقابله با مخاطرات و اختلال‌های اقتصادی خارجی و تقویت دیپلماسی انرژی) استخراج و با استفاده از آن مدل اکتشافی مورد نظر حاصل شد. درنهایت، الگوی پیشنهادی برای تدوین سیاست‌های دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نشان داد که تنظیم سیاست‌های دیپلماسی اقتصادی در دوره پیش‌رو بایستی ضمن ارتباط معنادار در نسبت با برنامه‌های پیشینی، اقدام به حفظ نقاط مثبت، جبران کمبودها و لحاظ نمودن اقتضائات نوین نماید.

Keywords

• دیپلماسی اقتصادی
• اسناد بالادستی
• اقتصاد مقاومتی
• برنامه‌های توسعه
• سند چشم‌انداز