Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Dec 2020)
SİVAS KARGIN HALAYININ SEMAHLARLA BENZER VE FARKLI YÖNLERİ
Abstract
Bu makale Sivas semah ve halaylarının karşılaştırılmasını konu almıştır. Daha önce ayrı olarak Semahlar ve Halaylar konusunda araştırmalar yapılmış ise de Sivas Semah ve halaylarının karşılaştırılması ve Kargın Halayı Örneği konusu ilk defa detaylı olarak çeşitli kaynaklardan da faydalanılarak incelenmiştir. Konuyla ilgili olarak Karkın Halayı ele alınmıştır. Makalede öncelikle halay konusunda bilgi verilmiş ve Sivas halaylarından örneklerle halayların müzikal yapıları anlatılmıştır. Birlik, beraberlik, yardımlaşma gibi toplu hareket anlamına gelen halay, davul – zurna eşliğinde oynanmaktadır. Oyuncu sayısı en az üç kişiden başlar 5-6 kişi veya 8-10 kişi olabilir. Halaylar, tek bölümlü iki bölümlü, üç bölümlü ve dört bölümlü olmak üzere dört şekilde görülür. Tek bölümlü halaylar, hızlıdır. İki bölümlü halaylarda birinci bölüm “Ağırlama”, ikinci bölüm “Hoplatma”, “Sıktırma”, “Yürütme” adlarını alır. Üç bölümlü halaylarda üç farklı ritim vardır. “Ağırlama” ile başlar, “Yürütme” devam eder, “Hoplatma” ile sona erer. Dört bölümlü halaylarda “Ağırlama ”ile başlar, “Yanlama”ya geçer, “Yeldirme” ile devam eder ve “Hoplatma” ile sona erer. Semahlar Alevi ve Bektaşi topluluklarınca müzik eşliğinde yapılan dini bir tür törendir. Kapalı mekânda “cem” denilen ortamda yapılır. Bağlama eşliğinde dönülür. Kıyafet olarak temiz günlük halk giysileri kullanılır. 3-5-7-9-12 kişi sayısı ile oynanır. Bu sayılar Alevilerde önemlidir. Semahlarda da bölümler vardır. İki bölümlü semahlarda “Ağırlama” ve “Yeldirme” bölümleri olmak üzere iki bölümden oluşur. Altı ve üç bölümlü semahlar da vardır. Halay ve semah karşılaştırmasına örnek olarak Sivas Kargın (Garhın) yöresine ait Kargın (Gahın) halayı ele alınarak incelenmiş, çeşitli araştırmalar sonucu semahlarla olan benzerlikleri ve farklılıkları ortaya çıkarılmıştır. Kargın Halayının Semahlardan Farkları, müzik aleti olarak Davul zurna kullanılmıştır, oyuncular elele, omuz omuza figürler oluşturmuşlardır, ileriye üç adım ve geriye üç adım figürleri görülmektedir. Kargın Halayının Semahlarla Benzerlikleri ise, yanlama ve yeldirme bölümlerinde oyuncular ayrılarak kollarını yanlara sallayarak oyunu icra etmişlerdir. Nitekim müzikal yapısındaki bu duygu bize semahtan halaya dönüştüğü kanaatini vermektedir. Sonuç olarak bu makalede semah ve halaylar incelenmiştir. Sivas Kargın Halayı örnek olarak alınmış, detaylı olarak incelenmiş ve Halay özelliği taşımasına rağmen, belki geçmişinden gelen bir etkileşim sonucu olabilir, müzikal yapısında semahı andıran bir koku taşımaktadır. Nitekim bazı figürlerinden de bu benzerlik anlaşılmaktadır.
Keywords
